Tímarit lögfræðinga - 01.11.1996, Síða 15

getur það verið ýmsum annmörkum háð að finna reiknigrundvöllinn, þ.e. að
staðreyna sannvirði hlutar með galla og án galla.
3. MEGINSKILYRÐI HEIMILDAR TIL AÐ KREFJA UM AFSLÁTT
3.1 Vanefnd rýri verðmæti gagngreiðslu í ákveðnum hlutföllum
Forsenda þess, að afsláttarheimildinni verði beitt og afsláttur reiknaður út, er
sú, að ákveðnum „tæknilegum“ skilyrðum sé fullnægt. Á þetta a.m.k. við, ef út
frá því er gengið, að afsláttur byggi á nákvæmum útreikningi.32 Skilyrði þessi
lúta bæði að eigin greiðslu og greiðslu gagnaðila.
Um rétt til afsláttar í ofangreindum skilningi getur því aðeins verið að ræða,
að fyrir liggi vanefnd, sem rýrir verðmæti gagngreiðslunnar. í samræmi við
almennar reglur hefur sá, sem t.d. heldur því fram, að hlutur sé gallaður og
krefst afsláttar, sönnunarbyrði fyrir því, að galli hafi verið til staðar á því tíma-
marki, sem máli skiptir.33 Sjá um það efni H 1994 143 (Honda Prelude), þar
sem segir m.a.: „Eins og mál þetta er úr garði gert, verður stefndi að bera halla
af skorti á sönnun um það, að ástand sjálfskiptingar bifreiðarinnar hafi verið
slíkt, sem hann heldur fram, þegar hann keypti hana. Ber því að sýkna áfrýjanda
af öllum kröfum stefnda“. Sjá einnig til athugunar H 1994 2255 (Fannafold),
þar sem segir m.a: „Að þessu athuguðu ... verður ekki talið, að þáttur stefnda í
smíði þaksins hafi þurft að leiða til tjóns, heldur megi rekja það til framkvæmda
áfrýjenda sjálfra við framhald verksins. Ber því einnig að hafna kröfum
áfrýjenda að þessu leyti“.
Vanefnd þarf að rýra verðmæti gagngreiðslunnar með þeim hætti, að verð-
i-ýmunin verði reiknuð út í ákveðnum hlutföllum. Þessu skilyrði er fullnægt,
þegar um galla og vanheimild að hluta er að ræða, en síður varðandi greiðslu-
drátt. Þá þarf því skilyrði að vera fullnægt, að unnt sé að meta greiðsluna
(gagngjaldið) og fá mismunandi niðurstöðu um hana, annars vegar með galla
og hins vegar eins og hún myndi vera án galla.34 Sjá til athugunar H 1988 1570
(Skurðgröfudómur) og kafla 5.2 hér á eftir.
3.2 Skilyrði varðandi eigin greiðslu
Eigin greiðsla samningsaðila verður að vera þannig, að henni verði skipt í
réttu hlutfalli við verðrýrnun gagngreiðslunnar. Það þarf m.ö.o. að vera unnt að
lækka eigin greiðslu. Þessu skilyrði er augljóslega fullnægt varðandi peninga-
31 Sjá t.d. Bernhard Gomard: Obligationsret, 2. del, bls. 132-133 og Obligationsret, 1. del,
bls. 172.
32 Bemhard Gomard: Obligationsret, 2. del. bls. 131.
33 Um sönnunarbyrði í þessum efnum sjá t.d. Bemhard Gomard: Obligationsret, 1. del, bls.
143.
34 Bernhard Gomard: Obligationsret, 2. del, bls. 131.
165