Tímarit lögfræðinga - 01.11.1996, Síða 72

manni sínum fyrirmæli, sem skoðast gagnaðila í óhag, gildir hins vegar gagn-
stæð regla. I þeim tilvikum verður umbjóðandinn bundinn við yfirlýsingar
umboðsmannsins, þótt hann brjóti gegn sérstökum fyrirmælum umbjóðanda
síns. Þannig má segja. að sérstakir skilmálar í urnboði, sem teljast gagnaðila í
óhag, skipti ekki máli fyrir gildi málflutningsathafna gagnvart gagnaðila.80 Þótt
aðili hafi til dæmis skipað umboðsmanni að neita um frest, að mótmæla tilteknu
atviki, að mótmæla vitnaleiðslu eða skipað honum að kiæfjast frávísunar, verða
yfirlýsingar málflytjanda lagðar til grundvallar, þótt hann samþykki frest til
handa gagnaðila, játi að atvik hafi orðið með tilteknum hætti, samþykki vitna-
leiðslu eða krefjist ekki frávísunar eins og til var ætlast.81 Málflytjandi getur
þannig óhlýðnast fyrirmælum umbjóðanda síns svo bindandi sé, ef það er gert
til hagsbóta fyrir gagnaðilann.82
I samningarétti gildir sú meginregla, að löggemingar umboðsmanns verða
ekki bindandi fyrir umbjóðanda hans, ef viðsemjanda var um það kunnugt, að
umboðsmaðurinn hafi ekki urnboð til samningsgerðarinnar. Sú spurning vaknar
hér, hvort þær reglur verði heimfærðar upp á umræddar réttarfarsreglur með
því, að yfirlýsingar málflytjanda teljist bindandi fyrir skjólstæðing hans, jafnvel
þótt gagnaðila sé fullkunnugt urn, að málflytjandinn hafi ekki haft umboð til
þeirra. Talið hefur verið að „slík regla undantekningarlaus mundi... verða mjög
óheppileg hér, [og] valda hinum mesta ruglingi“.83 „Öryggis vegna og reglu“,
skipti það því ekki máli, þótt gagnaðilanum hafi verið kunnugt um þau sérstöku
fyrirmæli í umboðinu, sem brotið var gegn.84 Einnig er talið, að dómara beri
ekki að gæta þess sjálfkrafa, hvort umboðsmaður fari út fyrir umboð sitt, þótt
honum sé kunnugt um takmörkun á umboði málflytjandans.85 Þess má geta, að
í norskum, sænskum og þýskum rétti gildir sú regla, að aðila er óheimilt að
takmarka umboð umboðsmanns síns, en nokkur óvissa virðist ríkja í þeim
efnum í dönskum rétti.86
Með sama hætti og heimilt er að þrengja málflutningsumboð frá því, sem
verður leitt af almennri reglu 2. mgr. 4. gr. MFL, getur málsaðili veitt mál-
flytjanda víðtækara umboð til ráðstafana en felast í almennu umboði. Aðilinn
getur þannig falið umboðsmanni sínum að ráða fram úr atriðum máls, sem hann
hefði annars ekki umboð til, til dærnis að gera dómsátt, þar sem fallið er frá
kröfum umbjóðandans, eða leysa vitni undan þagnarskyldu. Reglur 4. gr. MFL
kveða hins vegar hvorki á um það hvernig slíkt umboð verður sannað né um
80 Einar Arnórsson: Almenn meðferð einkamála í héraði, bls. 110.
81 Einar Arnórsson og Theodór B. Líndal: Réttarfar I. hefti, bls. 111.
82 Markús Sigurbjömsson: Einkamálaréttarfar. bls. 127.
83 Einar Arnórsson: Dómstólar og réttarfar. bls. 230.
84 Einar Arnórsson: Almenn meðferð einkamála í héraði, bls. 110 og Þór Vilhjálmsson,
Réttarfar II., bls. 45.
85 Einar Arnórsson: Dómstólar og réttarfar, bls. 231, en Þór Vilhjálmsson, Réttarfar II..
bls. 46, virðist þó telja, að vitneskja dómara kunni að skipta máli.
86 Þór Vilhjálmsson: Réttarfar II., bls. 45 og Gomard: Civilprocessen, bls. 245-246.
222