Tímarit lögfræðinga - 01.09.2000, Blaðsíða 66

4.2 Á að heimila að semja um hæð dráttarvaxta?
Það er pólitísk ákvörðun, hvort heimila eigi að semja um hæð dráttarvaxta.
Bent hefur verið á, að slíkt sé heimilt á öðrum Norðurlöndum og því sé eðlilegt
að laga íslenzka löggjöf að þeirri staðreynd. Þar sem reglur III. kafla vaxtalaga
hafa verið skýrðar svo, að heimilt sé að krefjast lægri dráttarvaxta en leiðir af
10. gr. laganna, hlýtur krafa um frelsi til að semja um hæð dráttarvaxta, a.m.k.
öðrum þræði að vera krafa um möguleika til að áskilja sér hærri dráttarvexti en
leiða af nefndu lagaákvæði. Er það enda eina hagnýta afleiðing slíkra breytinga.
Af þeirri ástæðu verður að taka til athugunar, hver réttarstaðan sé að þessu leyti
á Norðurlöndunum, þ.e. þegar ekki er samið um dráttarvexti og hvort einhverjir
verulegir meinbugir séu á henni. Auk þess verður að líta til þess, hver sé í raun
hæð dráttarvaxta samkvæmt 10. gr., að teknu tilliti til 12. gr., sem mælir fyrir
um að heimilt sé að leggja dráttarvexti við höfuðstól á tólf mánaða fresti. Eins
og fyrr segir, er almennt heimilt að semja um hæð dráttarvaxta á öðrum Norður-
löndum en Islandi. Á þessari almennu heimild er þó ein veigamikil takmörkun,
þ.e. í Danmörku, Finnlandi og Noregi er bannað að semja um hæð dráttarvaxta
þegar skuldarinn er neytandi og í Svíþjóð er sérstök ógildingarregla í vaxta-
lögum, sem beita má ef vanskil verða vegna sjúkdóms, atvinnuleysis eða svip-
aðra aðstæðna.121 a lið 4. gr. norsku vaxtalaganna er einnig sérstök ógildingar-
regla, sem heimilar að lækka dráttarvexti, ef skuldari hefur haft sanngjamar
ástæður fyrir greiðsludrætti sínum. Sé ekki samið um hæð dráttarvaxta, eða
þegar það er ekki heimilt, teljast dráttarvextir í Danmörku, Finnlandi og Sví-
þjóð vera hinir sömu og það sem nefnt er „officielt diskonto“ eða opinberlega
ákveðnir grannvextir með tilgreindu álagi, en í Noregi eru þeir ákveðnir að
teknu tilliti til almenns vaxtastigs. Dráttarvextir þessir (þ.e. þegar álagi hefur
verið bætt við officielt diskonto) eru í september 2000 (ársvextir):13
Danmörk 8,25%
Finnland 15%
Noregur 12%
Svíþjóð 4%
Almenna reglan er sú í norrænum rétti, að ekki sé heimilt að leggja dráttar-
vexti við höfuðstól.14
12 Um þessar takmarkanir eru reglur í 7. gr. dönsku vaxtalaganna, 2. mgr. 2. gr. finnsku vaxta-
laganna, 4. gr. norsku vaxtalaganna og 8. gr. sænsku vaxtalaganna.
13 Við þetta verður svo að bæta, að séu almennir vextir af kröfu hærri en dráttarvextir samkvæmt
ofangreindu, ber krafan áfram almenna vexti eftir gjalddaga, en ekki dráttarvexti, sbr. 2. mgr. 4. gr.
finnsku vaxtalaganna og 7. gr. sænsku vaxtalaganna. Samkvæmt 2. mgr. 3. gr. norsku vaxtalaganna
getur kröfuhafi ákveðið, þótt krafa sem borið hefur vexti fyrir gjalddaga sé gjaldfallin, að krafan
beri ekki dráttarvexti, heldur samningsvexti þá, sem hún bar fyrir gjalddagann. Þetta myndi hann
almennt gera ef samningsvextimir (almennu vextimir) væru hærri en dráttarvextimir.
14 Sbr. t.d. Mogens Munch: Renteloven med kommentarer, bls. 133 og um almenna vexti Bern-
hard Gomard: Obligationsret 1. del, bls. 100; Olav Torvund: Pengekravsrett, bls. 123-124, sem
þó gagnrýnir þessa reglu; Trygve Bergsáker: Pengekravsrett, bls. 195-197, sbr. bls. 88-91, sem
einnig gagnrýnir regluna, og Mikael Mellqvist og Ingemar Persson: Fordran & skuld, bls. 70.
134