Tímarit lögfræðinga - 01.09.2000, Blaðsíða 80

manna samkvæmt lögum skuli ávallt byggjast á málefnalegum grundvelli. Mis-
mununin má ekki byggjast á þeim ómálefnalegu forsendum sem upp eru taldar
í ákvæðinu né öðrum viðlíka. Þeim sem eins er ástatt um í málefnalegu tilliti
má ekki mismuna. Þessi skilningur er raunar forsenda þess að talið sé um
eiginlega lagareglu að ræða en ekki opna heimild til dómenda til að miðla í
dómum sínum til málsaðila huglægu réttlæti, eins og dómarinn sem í hlut á kýs
að meta það.
Eg tel að á undanfömum árum megi finna allmörg dæmi um það sem kalla
mætti misnotkun dómstóla á þessari almennu jafnræðisreglu. Eg læt nægja að
nefna þrjú dænti um þetta:
H 1997 683. Vísað var til 65. gr. stjómarskrárinnar til stuðnings þeirri dómsniður-
stöðu að ekki mætti, við ákvörðun skaðabóta vegna varanlegrar örorku til handa
ungri stúlku, miða við þá forsendu í útreikningum tjónsins að meðaltekjur kvenna
hafi almennt verið lægri en karla þó að ekki væri vefengt að sú væri raunin. Telja
verður þessa niðurstöðu nánast fjarstæða. Ekkert getur verið athugavert að miða
ákvörðun um fjárhæð tjóns við bestu fáanlegar upplýsingar um tjónið á þeim tíma
sem ákvörðun er tekin. Raunar má fremur telja það ólögmætt misrétti að ákveða
bætur til sumra tjónþola hærri heldur en leiðir af slfkri viðmiðun, en ekki til annarra.
Svo er að sjá sem einhvers konar pólitísk draumsýn um stöðu karla og kvenna í
framtíðinni hafi ráðið niðurstöðu dómsins um þetta efni. Ekki er með nokkru móti
unnt að fallast á að beita megi jafnræðisreglu 65. gr. stjórnarskrárinnar með þessum
hætti. Sé það gert er hún í rauninni hætt að vera eiginleg lagaregla en þess í stað farin
að þjóna því hlutverki að vera heimild til handa dómendum til að úthluta lands-
lýðnum lífsgæðum eftir huglægu mati.
H 1998 500. Fjármálaráðherra hafði synjað rílcisstarfsmanni af karlkyni um launað
fæðingarorlof með vísan til þess að réttur til slíks orlofs væri í lögum bundinn við
konur. Hæstiréttur dæmdi synjunina ólögmæta og studdi þá niðurstöðu við 2. mgr.
65. gr. stjómarskrárinnar. Þetta getur ekki staðist. Það er auðvitað reist á mál-
efnalegum grunni að binda rétt til launa í fæðingarorlofi við konur. Það hlýtur að vera
á verksviði löggjafans að taka ákvarðanir um annað. Ekki verður betur séð en
dómstóllinn hafi við dómsniðurstöðuna tekið sér vald sem hann hefur ekki að réttum
lögum.
H 6. maí 1999 í málinu nr. 151/1999. í þessu máli var dæmt að Ríkisútvarpinu væri
skylt að að láta túlka á táknmáli framboðsræður í sjónvarpi um leið og þær væru
fluttar. I rökstuðningi fyrir þessari niðurstöðu var meðal annars vísað til 65. gr.
stjómarskrárinnar. Ekki var kveðið á um þessa skyldu bemm orðum í útvarpslögum.
Ekki verður fallist á að dómstóllinn hafi heimild til að kveða á um réttindi og skyldur
af þessu tagi á grundvelli almennrar jafnræðisreglu. Það hlýtur að vera löggjafarmál-
efni.
Að þessum dæmum töldum er nauðsynlegt að geta þess að ég tel þennan kúrs
mjög hafa verið réttan af, ef svo má að orði komast, með dómi meirihluta
Hæstaréttar 6. apríl 2000 í svonefndu Vatneyrarmáli. I þeim dómi er efnislegt
148