Árbók Háskóla Íslands

Volume

Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1929, Page 4

Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1929, Page 4
4 lóku ;ið leita hinna raunverulegu orsaka (verœ causæj og rej7na að lesa lögmál náttúrunnar út úr rás viðburðanna sjálfra. Og þá rann visindaöldin upp. Hún gjörbreytti heims- mynd manna og heimsskoðun og öllum vísindaaðferðum þeirra. Það þótti ekki nóg að athuga hlutina eða rás við- burðanna, heldur varð nú að mæla allt og vega og færa allt, sem unnt var að mæla og vega, i stærðfræðilegan búning. En þetta varð til þess, að öll áherzlan var lögð á þá eigin- leika hlutanna, sem mælanlegir voru, og þeir taldir öðrum eiginleikum fremri, en hinu frekar sleppt, sem ekki varð mælt eða vegið. Þetta varð til þess, að tilveran var eins og klofin í tvennt og hún rænd miklu af fegurð sinni og andlegu verðmæti. Allt það, sem unnt var að mæla og vega, var talið hlut- rænt (objeklivtj, svo sem efnið sjálft og þyngd þess, slærð hlutanna, lögun þeirra og hreyfing, og þessir eiginleikar hlutanna voru nefndir frumlegir (prímœrirj; en allir aðrir eiginleikar, svo sem ljós og litir, hljóð, hljómar, lykt og bragð, voru taldir vera af hugrænum (subjektivum! uppruna, taldir spretta af sjálfu starfl skynfæra vorra; voru þeir því nefndir annarlegir (sekundœrir) eiginleikar og ^ ekki fjarri því, að þeir væru taldir óverulegri en hinir frum- legu eiginleikar, einskonar heilaspuni. Þelta varð og til þess, að farið var að lita á tilveruna eins og vél, þar sem eitt hjólið ræki annað af óhjákvæmi- legri eðlisnauðsyn og allt væri orðið til úr dauðum efnis- pörtum. Sumir héldu því fram, að þessi vél hefði í fyrstu verið tilbúin af guði, og að hann- haggaði ekki við henni siðar; þelta voru hinir svonefndu guðstrúarmenn (deistarj; en aðrir héldu, að efnið sjálft væri undirstaða alls, að það væri eilíft og óumbreytanlegt, og að þessi mikla heimsvél væri orðin lil úr þvi fyrir óumflýjanlega eðlisnauðsyn; þessu héldu hinir svonefndu efnishyggjumenn (materialistarj fram, og þeir urðu æ fleiri og fleiri. f*annig var þá heimurinn orðinn að hremmilegri vél, sem gekk sinn vanagang eftir órjúfanlegum lögum. En hvað var þá um lífið og andann? Sumir héldu, að það væri innblásið hinum efniskenndu likömum af guði; en aðrir, að það yrði á einhvern hátt til úr sjálfum efnispörtunum; en hvernig það hefði getað orðið, gerðu menn sér enga nánari grein fyrir. Heimsvélin var því orðin að einskonar klak- og af- J
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132
Page 133
Page 134
Page 135
Page 136
Page 137
Page 138
Page 139
Page 140
Page 141
Page 142
Page 143
Page 144
Page 145
Page 146
Page 147
Page 148
Page 149
Page 150
Page 151
Page 152
Page 153
Page 154
Page 155
Page 156
Page 157
Page 158

x

Árbók Háskóla Íslands

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Árbók Háskóla Íslands
https://timarit.is/publication/588

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.