Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1929, Page 54

54
izt sundur og dregizt saraan; i. sólspektrunum t. d. geta menn
séð bóla á vatnsefni, þar sem efniseindin er þúsund sinnum
stærri að þvermáli en þegar rafeind hennar er í fyrstu og
innstu braut.
Allar brautir, hvort sem þær eru hringlaga eða sporöskju-
lagaðar, útheimta sömu orku, ef þær eru jafnstórar að þver-
máli; en orkan breytist jafnsnart og rafeindin stekkur i braut
með öðru þvermáli; minnkar, ef hún stekkur i einhverja
innri braut, nær kjarna, en stækkar, ef hún stekkur i ein-
hverja ytri braut, fjær kjarna. Bæti menn t. d. 16 X 10 ~12 erg
við rafeind i 1. braut, stekkur hún yfir i 2. braut um leið
og hún sýgur þessa orku i sig. En hverfi hún svo aftur inn
í 1. braut, gefur hún orkuskammt þenna frá sér aftur i liki
Jjósgeisla, sem þá stafar út frá efniseindinni. Þannig sýgur
efniseindin jafnan i sig svo og svo marga orkuskammta sem
rafeindir hennar fjarlægjast kjarnann um margar brautir og
verða þá á þeim stöðum dökkar rákir i litrófinu, sem ljós-
geislarnir hverfa úr; eða hún gefur frá sér jafn-marga orku-
skammta og rafeindir hennar nálægjast kjarnann um margar
brautir, og þá koma fram Jjósar rákir á samsvarandi stöðum
í litrófinu. En svo eru líka til rákir, sem ekki sjást í litrófinu,
er stafa af þessu sama, og liggja annaðhvort i útrauðu eða
útfjólubláu. Þvi er það, að vér úr þessum litrófslinum get-
um lesið mikið til, hvernig ástatt er hið innra í hverri efnis-
eind; og þannig bjó Bohr til líki sitt af vatnsefnis-eindinni,
að hann út frá kvanta-kenningu PJancks og tíðni ljósgeisl-
anna hvers fyrir sig, gat sýnt fram á það reikningslega, í
hvaða braut rafeindin ætti að vera fyrir hverja linu í Jitrófi
vatnsefnisins, hvort sem hún væri björt eða dökk, sýnileg
eða ósýnileg.
Þótt nú rafeindin fjarlægist kjarna sinn um stundarsakir
um svo og svo margar brautir fyrir það, að hún hefir tekið
við svo og svo mörgum orkuskömmtum, þá er hið eðlilega
ástand hennar það, að gefa orkuskammta þessa aftur frá sér
og hverfa aftur inn i innstu braut eða brautir sem næst kjarna.
f*egar rafeind er næst ltjarna, er orkumagn hennar á lægsta
stigi. Þarf hún þá að fá meiri orku, ef hún á að geta fjar-
lægst hann. Vinnan við að fjarlægja rafeind frá kjarna
minnkar þó frá einni braut til annarar eftir þessum hlut-
föllum: —: —• • • Sé rafeind hrint úr innri braut í ytri
1 2- 3*
brautir, tekur hún við 1, 2, 3 . . . orkuskömmtum eftir því,