Árbók Háskóla Íslands

Ukioqatigiit

Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1929, Qupperneq 126

Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1929, Qupperneq 126
126 Stundum fer [jessi lyfting fjallanna upp yfir yfirborð jarðar fram í rykkjum, þannig að sömu fjöllin eða tjaligarðarnir eru afkvæmi margra byltinga, eins og t. d. Appalak-fjöllin í Norður-Ameriku, sem fyrst lyftust á Kolatimunum og siðan aftur um ein 2000 fet á Kritartímunum. En fjallmyndun þessi getur lika farið fram svo að segja i einum rj'kk, í einni og sömu jarðbyltingu, og mun það þó sjaldgæfara. Því að þótt fjölbn komi aðallega í Ijós í einhverri ákveðinni jarðbyltingu, eins og t. d. Alpafjöllin og Himalayafjöllin i Alpabyltingunni, hefir aðdragandinn að myndun þeirra verið ærið langur og nær stundum aftur til hinna eldri jarðbyltinga. Hæð fjallgarðanna og megin fer auðvitað eflir þvi, hve mikið af efni hefir safnazt f)rrir í samhverfunum og hve rnikið af efni þessu hliðarkraftarnir frá hafsbotnunum hafa getað fært í kaf, og hve miklu loks íspyrnan að neðan nemur, þegar hin storknaða basalteðja fer að lyfta þeim úr iðrúm jarðar. — Hér verður nú ekki farið nánar út i orsakir fjallmynd- unarinnar, heldur vísað til bókar þeirrar, er stuðzt hefir verið við.1) Aðeins skal þess getið, að fjöllin standa hæst og mynda þá jökla og jafnvel ísaldir, þegar basalteðjan er full- storknuð; en fara að lækka og síga, líkt og löndin, þegar hún aflur fer að bráðna, og mildast þá jafnframt loftslagið á hnettinum. En á þessum löngu tímabilum, sem líða á milli byltinganna, veðrast fjöllin lika smámsaman upp af ágangi vatns og vinda, og verða fyrir það mun lægri en þau voru i fyrstu. 13. Atleiðingar jarög-eislvinariniinr. Ef vér nú athugum stultlega liinar margvíslegu afleiðingar af út- geislan hinna geislandi efna i undirlagi jarðskorpunnar, þá eru þær ærið margbrotnar og stórkostlegar. Fyrst safnast þá hitinn af geislaninni fyrir, þangað til basalteðjan bráðnar. Þá þenst hnötturinn út, löndin siga og komast á hæga hreyfingu, en höfin flóa inn yfir löndin. Fyrir hina hægu hreyfingu landanna út yfir hafsbotnana, rýkur jarðhitinn úr hinu gamla undirlagi þeirra burt; annars myndi hnötturinn annaðhvort bráðna eða springa. Þegar hitinn er rokinn burt, leggst jarðskorpan i fellingar og ílangar, djúpar skálar myndast í hana, bæði á landi og í sjó. Fyrir framburð tljóta og vatna myndast sandsteinslög 1) Johj: The Surface-History of the Earth, bls. 112 o. s.
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132
Qupperneq 133
Qupperneq 134
Qupperneq 135
Qupperneq 136
Qupperneq 137
Qupperneq 138
Qupperneq 139
Qupperneq 140
Qupperneq 141
Qupperneq 142
Qupperneq 143
Qupperneq 144
Qupperneq 145
Qupperneq 146
Qupperneq 147
Qupperneq 148
Qupperneq 149
Qupperneq 150
Qupperneq 151
Qupperneq 152
Qupperneq 153
Qupperneq 154
Qupperneq 155
Qupperneq 156
Qupperneq 157
Qupperneq 158

x

Árbók Háskóla Íslands

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Árbók Háskóla Íslands
https://timarit.is/publication/588

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.