Árbók Háskóla Íslands - 31.12.2000, Síða 175

við bólusetningu. Kynferði þorsks hafði engin áhrif á þá ónæmisþætti sem hér
voru mætdir. Miðað við þessar niðurstöður er tjóst að ónæmiskerfi og mót-
efnasvar tax og þorsks er ólíkt. í stuttu máti má segja að ónæmisvörn taxins
byggi á litlu mótefnamagni með öfluga sérvirkni en að þorskurinn reiði sig á
mikið mótefnamagn með litla eða enga sérvirkni.
30. september 2000
Gunnar Guðmundsson
Heiti ritgerðar: Cytokines in Hypersensitivity Pneumonitis.
Andmælendun Hetgi Valdimarsson prófessor frá Háskóla íslands og Marki Schu-
yler M.D. frá háskólanum í New Mexico.
Lýsing ritgerðar
Heysótt er sjúkdómur sem fyrst var lýst í heiminum á íslandi árið 1790. Dauðar
hitakærar bakteríur. sem vaxið hafa í itla þurrkuðu heyi og þyrlast upp þegar hey-
ið er gefið og berast ofan í lungu, valda sjúkdómnum. Sjúkdómseinkennin eru
hósti. mæði og hiti sem kemur nokkrum klukkustundum eftir heygjöf. Þótt ein-
kenni sjúkdómsins séu vel þekkt er bólguferlið, sem fram fer í lungunum, ekki
eins vel kannað. Tilgangur þessara rannsókna var að kanna betur bólguferlið
sem fer af stað í lungunum. Var þetta gert með því að framkalla sjúkdóminn í
músum og einnig með því að nota ræktaðar frumur í tilraunaglösum. Kannaður
var þáttur efna sem bera boð milli frumna og nefnast frumuhvatar. Bólgusvörunin
getur verið af Thl gerð eða Th2 gerð og fer það eftir því hvaða frumuhvata frum-
urnar losa til að miðla boðum. Með því að nota genabreyttar mýs sem ekki mynda
ákveðna frumuhvata var sýnt fram á að bólgusvörunin í þessum sjúkdómi er fyrst
og fremst af Thl gerð og að Th2 svörun dregur úr bólgusvöruninni. Þá kom það
einnig fram í rannsóknunum að mýs. sem höfðu nýlega haft veirusýkingu í önd-
unarvegum. fengu meiri bólgusvörun af Th1 gerð en mýs sem ekki höfðu sýkst.
Þá greindist einnig munurá næmi mismunandi músastofna sem eru erfðafræði-
lega frábrugðnir til að fá heysótt. Munurinn reyndist að mestu leyti stafa af kröft-
ugri Thl svörun í næmum músum en veikri svörun í ónæmum músum. Með því
að nota ræktaðar öndunarfæraþekjufrumur í tilraunagtösum kom í tjós að hita-
kæru bakteríurnar valda beint bólguviðbrögðum í öndunarfæraþekjufrumunum.
Þetta skýrir hvernig bólgusvörunin fer af stað í upphafi. í heild hafa rannsóknir
þessar gert það kteift að skiigreina betur bólguferlið sem á sér stað í heysótt.
16. desember 2000
Steinunn Thorlacius
Heiti ritgerðan The involvement of BRCA2 in breast cancer in lcetand.
Andmælendur: Prófessor Mary-Claire King frá Washington háskóta í Seattle og
Jón Jóhannes Jónsson dósent við tæknadeild Háskóla íslands.
Lýsing ritgerðar
Ritgerðin ber heitið ..The involvement of BRCA2 in breast cancer in lcetand'' eða
„Hlutur BRCA2 gensins í brjóstakrabbameinum á íslandi". Doktorsverkefnið var
unnið á Rannsóknastofu í sameinda- og frumutíffræði hjá Krabbameinsfélagi ís-
lands undir teiðsögn Jórunnar Ertu Eyfjörð dósents í erfðafræði. Ritgerðin byggist
á 5 greinum sem hafa birst í viðurkenndum tímaritum á sviði erfðafræði og tækn-
isfræði. Brjóstakrabbamein eralgengasta krabbamein í íslenskum konum og ár-
lega greinast um 140 konur með þennan sjúkdóm. Þekktir eru nokkrir þættir sem
auka áhættu á sjúkdómnum s.s. aldur. fjölskyldusaga um brjóstakrabbamein og
aldur við fæðingu fyrsta barns. Áætlað hefur verið að um tíunda hluta brjóst-
akrabbameina megi rekja tilættlægra breytinga í brjóstakrabbameinsgenum.
Fundist hafa tvö gen sem tengjast ætttægum brjóstakrabbameinum. BRCA1 og
BRCA2. Enn er margt á hutdu um eðlilega starfsemi þessara gena en að öllum
líkindum snerta þau viðgerð á erfðaefninu og stjórnun á frumuhring.
Titgangur rannsóknarinnar var að athuga hvort galtar í BRCA2 geninu tengdust
ættlægum brjóstakrabbameinum á íslandi. Áður hafði verið sýnt fram á að breyt-
ingar í BRCA1 geninu væru sjaldgæfar í íslenskum brjóstakrabbameinsfjötskyld-
um. Rannsóknirnar sýndu að meginþorri íslenskra fjölskyldna með háa tíðni af
brjóstakrabbameini hafði sameiginlega setröð umhverfis BRCA2 genið. sem benti
til að þessir einstaklingar hefðu allir erft stökkbreytingu frá sameiginlegum for-
föður. Með því að skoða endurröðun á setröðinni tókst að þrengja að því svæði
sem innihélt BRCA2 genið.
Árið 1995 tókst stórum hópi vísindamanna víða að úr Evrópu og Bandaríkjunum
að klóna BRCA2 genið. Þá var hafist handa við að teita að stökkbreytingu í geninu