Árbók Háskóla Íslands - 31.12.2000, Blaðsíða 163

girni ríktu í samskiptum fólks. Við ættum sífellt að stefna að fullkomnun, en börn-
in tötdu einnig að fullkomleikinn væri samt ekki á mannlegu valdi: enginn gæti
verið algóðun réttlæti okkar væri ábótavant og við gerðum iðulega skyssur í sam-
skiptum. En þau voru líka sammála um að það væri ekki aðeins holtt að hugteiða
og ræða þessi efni. heldur bókstaftega lífsnauðsyn. því annars væri hættan sú að
við skeyttum ekki tengur um þessi mikilvægu gildi lífsins og þá gætum við ekki
framar vænst þess að lifa góðu lífi.
Vangaveltur þessara ungu hugsuða voru athyglisverðar og viðfangsefni þeirra
eiga erindi við okkur ölt og ekki síst ykkur, ágætu kandídatar. sem eigið tífið fram
undan. Þess vegna hvet ég ykkur að gefa sjálfum ykkur tíma tit að yfirvega og
ræða við aðra hvað það er sem gefur lífinu gildi, bæði ykkar persónulega lífi og
manntífinu öllu.
Ófullnægja
Eitt vil ég sérstaklega biðja ykkur að staldra við en það er visst einkenni á mann-
skepnunni sem greinir hana skýrt frá öðrum lifandi verum. Hugsun og hegðun
manna bera gjarnan merki djúpstæðrar ófultnægju. Maðurinn hefur ekki fyrrsatt
hungur sitt en hann þráir annan og betri mat. Hann hefur ekki fyrr fengið nýtt
tæki í héndur en hann leitast við að finna enn öflugra tæki. Hann hefur ekki fyrr
náð vötdum en hann vill enn meiri völd. Hann er ekki fyrr orðinn frægur en hann
sækist eftir enn meiri frægð. Hann hefur ekki fyrr auðgast en hann keppir eftir
enn meiri auðæfum.
í fæstum orðum sagt, virðast manneskjurnar óseðjandi. atdrei fyllilega ánægðar
með það sem þær eru, hafa eða geta. Þær vilja sífetlt meira og virðast vera knún-
ar áfram af taumlausri þrá eftir því sem gæti fullnægt löngunum þeirra. Lífsþrá
þeirra virðist gædd þeirri náttúru að ata sífellt af sér nýjar og nýjar langanir. nýjar
og nýjar hvatir til að eignast eða leggja undir sig heiminn. Líkt og titgangur tífsins
sé sá að vera allsráðandi og alsælt - vera sem sagt eins og atmáttugur guð sem
öllu ræður. á altt og nýtur aðdáunar og virðingar atlra.
Þetta týsir hinu andlega eðti mannsins. Andinn er opinn fyrir hinu óendantega:
hann er óendanleikinn sjátfur: þess vegna virðist ekkert geta fultnægt honum
nema ef vera skyldi annar óendantegur andi. Og þessi óseðjandi andi er fjötraður
við þetta hverfula og viðkvæma fyrirbæri sem er hinn flókni Ifkami okkar sjálfra.
örsmátt brot af ríki náttúrunnar þar sem allt motnar og eyðist. þar sem sífetlt
koma fram ný form og nýjar myndir sem er umsvifataust svipt á braut fyrir enn
nýjum myndum og formum.
Líf í skauti náttúrunnar er sífelld endurnýjun og eyðing. fæðing og dauði - og við.
hinar andtegu, hugsandi verur erum vitni að þessum sístarfandi sköpunar- og
eyðingarmætti sem er hið náttúrulega tíf eins og það þróast á jörðinni og tíka í
okkur sjátfum. í líkama okkar sem vex. dafnar og hrörnar. óvarinn fyrir ótal sjúk-
dómum og slysum eins og aðrar náttúruverur. ofurseldur veðri og vindum. etd-
gosum og jarðskjálftum sem skelfa okkur og storka öllum vísindum okkar og
valdi.
Andinn og gift hans
En mannsandinn tætur seint bugast, heldur safnar reynslu okkar allra saman og
heldur öltu tit haga. Saga íslensku þjóðarinnar er til vitnis um það. Andinn lifir í
sögum og við Islendingar erum söguþjóð. þjóð sem sumir segja að hafi fátt kunn-
að betur en segja sögur. Vera má að þeirri kunnáttu sé ógnað núna um stundar-
sakir vegna þess hve upptekin við erum við að læra á tölvur og leika okkur með
htutabréf sem eru ávísanir á völd og velgengni í alþjóðavæddum heimi. En vitund
okkar verður aldrei södd af veraldargæðum. hetdur leitar sífetlt þess sem hefur
varantegt gildi. Hún leitar andlegra verðmæta þar sem hugurinn getur fundið frið
til að finna sjálfan sig í stað þess að vera í endatausum ettingarteik við htuti sem
eru fyrirfram dæmdirtit að glatast.
Hvar er að finna þau gæði sem satt geta andann? Þau er að finna í vísindum, list-
um og leikjum þar sem andinn getur hafið sig til flugs, lyft sér yfir aðstæðurnar
og skoðað þær og skilið, umskapað þær og aðlagað að draumum sínum og von-
um. Stundum erum við vissutega andtaus og úrkula vonar. En fyrr en varir njót-
um við tíka nýrra gjafa andans sem - rétt eins og náttúran - tekur sífellt á sig
nýjar myndir og ný form, brýtur niður og byggir upp í menningu okkar.
Andinn og gift hans ráða sannarlega yfir okkur ötlum. Líka ykkur. kandídatar góð-
ir. Lærimeistarar ykkar eru sömuleiðis á valdi þeirrar andagiftar sem fræðin hafa