Hugur - 01.01.1991, Blaðsíða 56

54
Tvœr kreddur raunhyggjumanna
HUGUR
Stórir og smáir efnislegir hlutir eru ekki einu festin sem við setjum
okkur. Kraftar eru annað dæmi; og raunar er okkur sagt núorðið að
skilin á milli efnis og orku séu úrelt. Ennfremur er á sama hátt gert
ráð fyrir sértækum fyrirbærum sem stærðfræðin samanstendur af — á
endanum mengjum og mengjum mengja og svo framvegis. Þetta eru
þekkingarfræðilegar goðsagnir jafngildar efnislegum hlutum og
guðum, hvorki skárri né verri nema hvað mismunandi er hversu þær
auðvelda okkur að koma skipan á skynreynsluna.
Heildartáknkerfi ræðra og óræðra talna er vanákvarðað með
táknkerfi ræðu talnanna, en það er meðfærilegra og hentugra; og
táknkerfi ræðu talnanna felst í því sem ólögulegur eða skörðóttur
hluti.iy A svipaðan hátt eru vísindin í heild, náttúruvísindin og
mannvísindin, enn frekar vanákvörðuð af reynslunni. Láta verður
jaðra kerfisins falla að reynslunni; reynt er að láta sem einföldust
lögmál gilda um afganginn með öllum sínum margbreytilegu
goðsögnum eða ímyndunum.
Af þessum sjónarhóli eru verufræðilegar spurningar jafngildar
spurningum náttúruvísindanna.20 Lítum á spurninguna hvort
viðurkenna beri mengi sem fyrirbæri. Eins og ég hef haldið fram
annars staðar,21 er þetta spurningin hvort magna eigi breytur sem
taka mengi sem gildi. Carnap hefur haldið því fram að þetta sé ekki
spuming um staðreyndir, heldur um að velja hentugt málsnið, hentugt
hugtakakerfi eða ramma um vísindin. Ég er sammála þessu, en aðeins
að því tilskildu að sama verði sagt um vísindalegar tilgátur yfirleitt.
Carnap hefur viðurkennt að hann geti einungis aðgreint
verufræðilegar spumingar og vísindatilgátur með því að gera ráð fyrir
altækum greinarmuni á rökhæfingum og raunhæfingum; og ég þarf
ekki að taka það fram að ég hafna þeim greinarmuni.22
Ef spurt er um mengi virðist það fremur spurning um hentugt
hugtakakerfi; sé um nykra að ræða eða múrsteinshús við Reynimel,
virðist það fremur spurning um staðreyndir. En ég hef verið að halda
19 Sjá sama rit s. 18.
20 „L'ontologie fait corps avec la science elle-méme et ne peut en étre séparéc."
Émile Meyerson, Identité et realité (Paris 1908), s. 439.
21 Sjá From a Logical Point ofView, s. 12 o.áfr., 102 o.áfr.
22 |Sjá Camap „Empiricism, sematics and ontology", sérstaklega s. 32 nmgr.) Sjá
áhrifaríka umfjöllun með frckari efasemdum um þcnnan greinarmun hjá Monon
White „The Analytic and the Synthetic: an Untenable Dualism", John Dewey:
Philosopher ofScience and Freedom (Dial Press, New York 1950), s. 316-330.