Hugur - 01.01.1991, Blaðsíða 115

HUGUR
Ritdómar
113
niðurstöðum hinnar sameinuðu kenningar, þ.e. skammtafræði þyngdar, beitt í
heimsfræði.
Æviferill höfundarins, eðlisfræðingsins Stephens W. Hawking, hefur auk
þess átt sinn þátt í vinsældum bókarinnar. Honum hefur tekist á nánast ofur-
mannlegan hátt að vinna bug á alvarlegri og vaxandi fötlun sem hann hefur
átt við að stríða undanfarna þrjá áratugi. Hann er bundinn við hjólastól og
talar orðið með hjálp raddgervils en þeytist samt heimshomanna á milli við
rannsóknir sínar. Hann hefur orðið eftirlæti fjölmiðla líkt og Einstein. Til
marks um það er löng grein um Hawking sem birtist í bandaríska vikutímarit-
inu Time fyrir nokkrum árum. Enda er það svo að við lestur bókarinnar fær
maður það á tilfinninguna að hér sé á ferðinni höfundur sem hljóti að hafa
ferðast um óravíddir himingeimsins í geimskipi sínu og skilji því upp-
byggingu alheimsins einstaklega vel.
Það er fagnaðarefni að bók Hawkings er orðin eitt af Lærdómsritum
Bókmenntafélagsins. Vandað hefur verið til útgáfunnar á allan hátt. Þýðing
Guðmundar Amlaugssonar er afbragð og greinargóður inngangur Lárusar
Thorlacius léttir lesturinn. Það hefði verið æskilegt að atriðisorðaskrá hefði
fylgt. Góður listi með orðskýringum bætir þar úr að hluta. í eftirmála benda
ritstjórar Lærdómsritanna, þeir Þorsteinn Gylfason og Þorsteinn Hilmarsson,
á rit um heimsfræði og sögu hennar sem áður hafa birst á íslensku.
Áhugasamir lesendur eiga því auðvelt með að svala forvitni sinni á þessu
sviði.
Sommerfeld upplýsti áheyrendur sína árið 1921 á því hvemig umhorfs
væri á fremstu vígstöðvum eðlisfræðinnar. Hawking hefur nú gert það sama
70 árum síðar. Slíkar frásagnir frá eldlínunni eru ómetanlegar heimildir um
starf vísindamanna og mesta gildi bókarinnar tel ég fólgið í því hve berorður,
hreinskilinn og skemmtilegur Hawking er. Það sakar vissulega ekki að fá
gagnort yfirlit um nútíma eðlisfræði og heimsfræði í kaupbæti. Það er ekki á
hverjum degi sem nútímamenn fá svona fréttir af gangi rannsóknarstarfsins.
Fyrir það megum við vera þakklát.
Segja má að bókin skiptist í þrennt: forsögu, miðsögu og núsögu.
Hawking hefur gaman af því að fjalla um sögu vísindanna. í forsögu ræðir
hann um endalok 'heimsmyndar Aristótelesar og heimsmynd Newtons sem
við tók. Hann játar í orði vísindaheimspeki Poppers trú sína. Einnig lýsir
hann markmiði allra eðlisvísinda, þ.e. „að finna heildarkenningu sem lýsir
öllu í veröldinni" (s. 55). í því felst tvennt: leit að lögmálum sem segja fyrir
um það hvemig heimurinn breytist í tímans rás og leit að upphafsskilyrðum
þessara lögmála, þ.e. að svari við gátunni um það hvemig heimurinn hófst. í
bókarlok skilgreinir hann þetta markmið að nýju.
Hawking beitir þróunarkenningu Darwins til að leiða líkur að því að
væntanleg heildarkenning geti ekki verið röng: „En sé gert ráð fyrir að
alheimurinn hafi þróast á reglubundinn hátt, mætti kannski búast við að sú
hæfni til ályktana sem úrval náttúrunnar hefur fært okkur gæti einnig komið
8