Fróðskaparrit - 01.01.2004, Síða 16

14
UPP UM VITSINS FLÚRAR
gullbrá, trøllsnáðin, sólarlátur. Trý tey
fyrstu av hesum nevndu eru úr yrkingini
”Tað smáa” úr Rekagróti. sum er ein eyg-
leiðing av lítla barninum, har tann eyg-
leiðandi er í tí støðu at vera so fullkomiliga
burtur í hesum lítla, at hesi nýgjørdu orðini
bara koma bóltandi. Orðini rósusnáðin og
kavastettlingar kunnu minna okkum um
kenningar, sum vit kenna tær úr kvæðunum.
í orðinum rósusnáðin nýtir skaldið, eins og
kvæðakenningin liljuvond ger tað, blómuna
til at lýsa umrødda yndaða skapningin við.
Munur er kortini á kenningini í kvæðunum
og hesi hjá Regini Dahl í tí, at liljuvond er
meira alment lýsandi enn rósusnáðin, har
liðurin -snáðin skapar eitt synekdokiskt
beinleiðis samband við tað, sum lýsast skal
við orðinum.
Speirekandi nýggjyrði eru til dømis orð
sum breggjanarnáttin, stavnhettustinni og
sjóstúkusvass, sum spottandi lýsa tað inn-
antóma tjóðskaparreypið í yrkingini ”Ólav-
søkuvitjan” úr Rekagróti og skemtandi eru
orð sum leiftrandi tjósvøddar, gívragleiv og
jysnissprækligir. Ljóðleikandi eru sjálvandi
øll nýggjyrðini, men viðhvørt kemur tað
fyri, at orðini eru inest tað, sum t.d. í hesum
ørindinum úr ”Svøvnrímu”(Gongubitar
1965.p.45): Kelling úr helli!/kellingafellið/
gelli á velli. Her kemur týdningurin eftir at
ljóðspælið hevur fingið sítt. Um hetta fyri-
brigdið í modernaðum yrkingum sigur týski
modernismugranskarin Hugo Friedrich:
Tydeligere end hidtil skilles den meddelende
funktion ved sproget ud fra den funkton at
være en uafhængig organisme, opbygget af
musikalske kraftfelter. Men sproget dirigerer
ogsá selv den digteriske proces, som samler
sig om de impulser, der er indeholdt i det.
Den mulighed er der,at lade et digt fremgá
af en kombinerende virksomhed, der skalter
og valter med de klanglige og rytmiske ele-
menter i sproget som med magiske formler.
Digtets mening kommer da i stand herud
af, og ikke ud af den motiviske planlægning.
Men en svævende ubestemt mening, med en
gádefuldhed, der i ringere grad ligger i orde-
nes centrale betydninger, end den er atfinde i
deres klange og semantiske yderzoner. Inden
for den moderne poesi er det denne mulig-
hed, der bliver herskende praksis. Lyrikeren
bliver klangmagiker. (Friedrich 1968 (1956)
p.45) •
I yrkingini ”Summarsmækjan” hava vit
gott dømi um, hvussu nýggjyrði kann bera
av øllum orðunum í yrkingini. Orðið er
bæði heiti, fyrsta orðið, høvuðsorð og høv-
uðsmynd í yrkingini. Skaldið smíðar tað úr
plantunavninum rnækja og úr kvæðaheit-
inum fyri svørð, sum er mæki. Svørðstýdn-
ingurin verður”avvápnaður” í samanseting-
ini við orðið summar og vápnið verður við
hesum til eitt sæluvákn, sum er mótsetning-
ur til eitt veruligt jarnvákn.
Summarsmækjan
Summarsmækjan -
svørð mítt,
sæluváknið -
risin úr svørtum gróti.
Vit, sum úr ljósi og lofti
skópu yndisheimin -
okkum er tap í hendi.
Men vit ganga
syngjandi
inn undir týningarhøggið.