19. júní - 19.06.1989, Qupperneq 49

INGIBJÖRG
SÓLRÚN
GÍSLADÓTTIR
„HVERS EIGA
BÖRNIN AÐ
GJALDA?"
Hugmyndin um að greiða „for-
eldrum“ laun fyrir að vera heima og
gæta barna sinna er ekki ný af nál-
inni, hvorki hérlendis né erlendis. í
sinni upprunalegu mynd gekk hún út
á það að borga konum, en í nafni
jafnréttis er nú talað um foreldri. Það
breytir þó ekki því að verði hug-
myndin að veruleika hróflar hún
mun meira við lífi kvenna en karla.
Pær munu standa andspænis vali
inilli heimavinnu og útivinnu en ekki
þeir. Ég kýs að kalla hlutina sínum
réttu nöfnum og mun því í þessum
pistli tala um greiðslur til kvenna en
ekki foreldra.
Ymislegt bendir til þess að hug-
mynd þessi eigi nokkurn hljómgrunn
í samfélaginu í dag. Þannig hafa
stjórnmálamenn úr a.m.k. þremur
flokkum lýst sig fylgjandi henni og
konur á ráðstefnu heimavinnandi
húsmæðra virtust býsna hrifnar af
orðum borgarstjórans í Reykjavík,
Davíðs Oddssonar, í þessa veru.
Pessi afstaða þarf í sjálfu sér ekki
að koma á óvart þegar þess er gætt að
það eru sífelldir árekstrar milli at-
vinnulífs og heimilislífs og vinnuálag
á konum hefur aukist samhliða auk-
inni atvinnuþátttöku þeirra. Allar
kannanir, hérlendar sem erlendar,
sýna að þó konur bæti á sig vinnu
utan heimilis þá eykst þátttaka karla
í heimilisstörfum ekki að sama skapi.
Jafnréttiskönnunin sem gerð var í
Reykjavík árið 1982 leiddi þannig í
ljós að þeir karlar sem voru kvæntir
konum sem ekki stunduðu vinnu ut-
an heimilis notuðu að meðaltali 5
klst. á viku í heimilisstörf. Við fullt
starf eiginkonu utan heimilis fóru
vinnustundir eiginmannanna inni á
heimilinu upp í 7.3 klst. á viku.
Það er því miður staðreynd að
mjög margar konur sem eiga ung
börn og eru á vinnumarkaði þurfa að
skila því sem næst tvöföldum vinnu-
degi áður en hvíld og frítími tekur
við. Við þessar aðstæður er auðvelt
að láta sig dreyma um launaumslag
frá borginni um hver mánaðamót
fyrir það að vera heima hjá sér. En
draumur er eitt og veruleiki annað.
í fyrsta lagi er ekki víst að allar
konur yrðu jafn ánægðar með þá
aura sem upp úr launaumslaginu
kæmu. Hugmyndin hefur oftast nær
verið kynnt þannig að í stað þess að
niðurgreiða dagvistarkostnað fái
hvert barn ákveðna upphæð í sinn
hlut. Það dæmi lítur einfaldlega
þannig út að ef borgin tæki allt það fé
sem hún leggur á þessu ári í rekstur
dagvistarstofnana og deildi því jafnt
á milli allra barna á forskólaaldri þá
fengi hvert barn í sinn hlut um 5200
kr. á mánuði. Heimavinnandi hús-
móðir með tvö börn fengi þannig um
10.400 kr. í laun á mánuði ef jafnt
væri skipt óháð hjúskaparstöðu
hennar. Hætt er við að upphæðin
hrykki skammt ef hún væri eina
fyrirvinna heimilisins — og þó hún
væri það ekki — og ég hef ekki séð
nein teikn á lofti um að borgaryfir-
völd séu á þeim buxunum að bæta
verulega við þessa upphæð og stór-
auka þannig framlög borgarinnar til
uppeldis ungra barna.
I öðru lagi er fráleitt að láta börn
greiða fyrir samvistir við foreldra
sína með því að afsala sér dvöl á
dagvistarheimili. í nútímasamfélagi
eru dagvistarheimili nauðsynlegur
liður í menntun/uppeldi barna. Pau
eru menntastofnanir en ekki
geymslustaðir. Þar eiga börn þess
kost að þroska sig í leik og starfi í
öruggu umhverfi með sínum jafn-
öldrum. Það ætti því að vera réttur
allra barna, óháð því hvort móðir er
heima- og/eða útivinnandi að eiga
kost á dvöl á dagvistarheimili ákveð-
inn tíma á degi hverjum. Mála-
myndagreiðsla til móður fyrir að
vera heima á ekki að gera þann rétt
að engu.
Hugmyndin um að greiða konum
fyrir að vera heima hjá börnum hefur
ævinlega verið sett fram sem tilflutn-
ingur á fjármunum innan sama mála-
flokks þ.e.a.s. það hefur ekki verið
gert ráð fyrir að auka fjárframlög til
fjölskyldumála. Slík aukning t.d. í
formi lengra fæðingarorlofs og hærri
barnabóta er hins vegar ein af for-
sendum þess að foreldrar geti átt
fleiri samverustundir með börnum
sínum. Að því eigum við að stefna.
Því hefur stundum verið haldið
fram að greiðslur til kvenna fyrir að
vera heima væru liður í því að ýta
konum út af vinnumarkaði. Ég held
að við konur þurfum ekki að óttast
þetta svo mjög vegna þess að greiðsl-
an væri í fyrsta lagi of lág til að hægt
væri að lifa af henni og í öðru lagi
getur vinnumarkaðurinn ekki án
kvenna verið. Vinnumarkaðurinn er
nefnilega kynskiptur og karlar ganga
einfaldlega ekki í kvennastörf.
Það sem við þurfum miklu fremur
að óttast er að þessar greiðslur auki
ójöfnuð í samfélaginu og dragi úr
rétti okkar til sjálfsagðrar félagslegr-
ar þjónustu. Þannig væri t.d. líka
hægt að greiða okkur út það sem
kostar að reka skólana, heilsugæslu-
stöðvarnar, sjúkrahúsin o.s.frv. og í
hvert skipti sem við þyrftum að nýta
okkur þessa þjónustu yrðum við að
greiða fullt verð fyrir hana. Við
fengjum misdýr dagvistarheimili og
misdýra skóla og menntun barnanna
okkar færi eftir efnum og aðstæðum
foreldranna. Hvers eiga börnin að
gjalda?
49