Frjáls verslun - 01.01.2001, Qupperneq 44

SAMEINING FYRIRTÆKJfl
Yfir erfiðan þröskuld að Stíga Það getur verið yfir talsverðan
þröskuld að stíga að umbreyta gamalgrónum ljölskyldufyrir-
tækjum í almenn fyrirtæki á markaði. Fyrir það fyrsta Jjölgar
hluthöfum úr kannski tveimur til fimm í tvö til fimm hundruð.
Sálrænt getur það einnig reynst erfitt fyrir fjölskyldur að horfa
upp á áhrif sín dvína og sjá nýja hluthafa fá ítök í gömlu góðu fjöl-
skyldufyrirtækjunum. Jafnframt koma til mjög strangar reglur
um upplýsinga- og tilkynningaskyldu fyrirtækja á markaði gagn-
vart hluthöfum og markaðnum öllum, nokkuð sem ekki þurfti
að leiða hugann að á meðan fyrirtækið var lokað. Loks má benda
á breytt viðhorf gagnvart arðgreiðslum. í lokuðum fyrirtækjum,
sem eru í eigu tveggja til þriggja manna, er auðveldara fyrir eig-
endur að koma sér saman um að greiða sér verulegt fé í formi
arðgreiðslna en af þeim þurfa þeir að greiða 10% í fjár-
magnstekjuskatt í stað yfir 40% tekjuskatt séu greiðslurnar í
formi hefðbundinna launa. Vissulega er of mikið sagt að um
frelsisskerðingu sé að ræða varðandi arðgreiðslur en þetta verð-
ur allt mun stífara og formlegra þegar fyrirtæki eru komin á
markað. Ekki verður bæði sleppt og haldið. Þeim verður ekki
áffam stýrt eins og þau séu í eigu tveggja til þriggja manna held-
ur verða stjórn og stjórnendur ekkert síður að taka tillit til litlu
hluthafanna. Þeir eru í vinnu fyrir alla hluthafana þar sem jafnt
gengur jÆr alla. Erlendis þykir mörgum eigendum tjölskyldufyr-
irtækja þetta svo mikil breyting að þeir hreinlega hætta við að
fara með fyrirtækin á markað. Vilja ekki stýra þeim undir hinum
rnikla þrýstingi frá hlutabréfamarkaðnum.
En hvers vegna eru flest lokuð fjölskyldufýrirtæki svo áfláð í
að fara á markað? Svarið er þetta: Markaðurinn er yfirleitt talinn
besta leið eigenda til að dreifa áhættunni og vera ekki með alla
sína eign bundna í eina og sama fyrirtækinu. Það auðveldar líka
þeim eigendum, sem vilja hverfa út úr fyrirtækinu, að selja hluta-
bréf sín. Markaðurinn hefur ekki aðeins verðlagt hlutabréfaeign
viðkomandi heldur fundið kaupendur í leiðinni. Auðvitað eru
aðrar leiðir færar. Hægt er að selja fyrirtækið í einu lagi og losa
sig að fullu út úr því. Benda má á að tveir aðaleigendur Ölgerð-
arinnar Egils Skallagrímssonar, bræðurnir Jóhannes og Tómas
Tómassynir, völdu þessa leið seint á síðasta ári. Þeir fengu flóra
banka til að bjóða í fyrirtækið og seldu það síðan hæstbjóðanda.
Auðvitað hefðu þeir getað farið með fyrirtækið fyrst út á almenn-
an hlutabréfamarkað og útvatnað sinn hlut hægt og sígandi eða
reynt að sameina Ölgerðina öðru fyrirtæki á markaði. Ranar má
velta þvi fyrir sér hvort sú leið hefði ekki gefið þeim hærra verð
þegar upp væri staðið. Þeir fóru hins vegar ekki í gegnum það
brölt heldur ákváðu að selja fyrirtækið og yfirgefa það. Margt
bendir til að þeir hafi selt það á hárréttum tíma miðað við stöð-
una núna á hlutabréfamarkaðnum og háa vexti hjá bönkunum.
Eigendur Thorarensen lyfja Thorarensen lyf eru í eigu fjög-
urra tjölskyldna. Það varð til í sinni núverandi mynd árið 1996
þegar Stefán Thorarensen hf. og Lyf hf. voru sameinuð. Lytja-
fyrirtækið Stefán Thorarensen var stofnað á lýðveldisárinu
1944 en Lyfvoru stofnuð árið 1971. Rótina að Stefán Thoraren-
sen hf. má rekja til ársins 1919 þegar Stefán Thorarensen lyf-
sali hóf rekstur Laugavegsapóteks og innflutning á lytjum. En
árið 1944 skildi hann innflutning lyflanna að frá rekstri apóteks-
ins og stofnaði utan um hann fyrirtækið Stefán Thorarensen
hf. Thorarensen lyf eru í eigu þriggja dætra Stefáns, þeirra
Svölu, Ölmu og Elínar, sem hver um sig á um 30% hlut, og Guð-
mundar Hallgrímssonar, fyrrverandi eiganda L^dju, sem á 10%
hlut. Þess má geta að Stefán Bjarnason, framkvæmdastjóri
Thorarensen lytja, er sonur Ölmu og Bjarna Bjarnasonar,
stjórnarformanns fyrirtækisins.
Helslu eigendur Austurbakha Austurbakki var til skamms tíma
hefðbundið fiölskyldufyrirtæki. Heildverslunin Austurbakki var
stofnuð árið 1967 af Arna Arnasyni, föður Arna Þórs Arnasonar,
núverandi framkvæmdastjóra. Það var árið 1983 sem þeir Árni Þór
og mágur hans, Valdimar Olsen, fjármálastjóri fyrirtækisins, tóku
við rekstrinum af Árna - sem í framhaldinu flutti út til Bandaríkj-
anna. I desember árið 1999 tóku þeir Árni Þór og Valdimar fyrsta
skrefið í áttina að opnun þess og buðu starfsmönnum og völdum
flárfestum að kaupa í því. I fyrravor var fyrirtækið síðan skráð á
Verðbréfáþingi. Eftír skráninguna sl. vor var hlutur Árni Þórs og
Valdimars samanlagt um 67% í því. Við skráninguna á Verðbréfa-
þingi var því lýst yfir í útboðslýsingu að Árni og Valdimar stefndu
að því að minnka hlut sinn um 20% innan eins tíl tveggja ára þannig
að þeir yrðu ekkert frekar með hreinan meirihluta þegar fram í
sækti. Þetta var sett í útboðslýsinguna til að það væri á hreinu að
þeir væru tilbúnir til að minnka við sig en væru ekki að yfirgeia fyr-
irtækið sem þeir hafa byggt hratt upp á síðustu árum.
Hið stóra „EF“ Það er alltaf gaman að velta fyrir sér orðinu „ef‘.
Ef orðið hefði af sameiningu Thorarensen lytja og Austurbakka
hefðu helstu hluthafar í hinu sameiginlega fyrirtæki orðið þess-
ir: Alma Thorarensen, 17,4%, Elin Thorarensen, 17,4%, Svala
Thorarensen, 17,4%, Árni Þór Árnason, 14,1%, Valdimar Olsen,
14,1%, Guðmundur Hallgrímsson, 5,8%, Gilding, 4,2%, Búnaðar-
bankinn, 2,1%, og aðrir hluthafar Austurbakka 7,6%. Takið eftir
að systurnar þijár og fjölskyldur þeirra hefðu eftir samrunann
átt 52,2% í hinu sameiginlega fyrirtæki og þar með verið með
meirihlutann í því og stjórnartaumana í hendi sér. Sá meirihluti
hefði að vísu verið tæpur og smávægileg útvötnun á hlut þeirra
hefði getað leitt til nýs meirihluta í fyrirtækinu, að minnsta kosti
á pappírunum. En ef til vill breytir það engu. Stjórnarmönnum í
fyrirtækjum er ætlað að hugsa jafnt um smáa sem stóra hluthafa.
Fleiri fiskar í Sjónum Hvað um það. Spennandi ástarsambandi
Austurbakka og Thorarensen lyfla er lokið. Það vakti upp marg-
ar þarfar spurningar. Bæði fyrirtækin halda núna ótrauð áfram
eftir sinni eigin stefnu. Það eru fleiri fiskar í sjónum, ekki satt? SH
44