Frjáls verslun - 01.11.2004, Blaðsíða 56

Verð á mjólkurkvóta að
verða bændum ofviða
Bæði mjólkurbú landsins og fjárbú hafa verið að stækka á
undanfömum ámm og búum jafnframt fækkað nokkuð
hratt þar sem mjólkurkvóti margra smærri mjólkurbúanna
hefur verið að ganga kaupum og sölum. Stærð þeirra hefur ekki
þótt, og er ekki, næganleg í mörgum tilfellum. Einnig hefur sér-
hæfing búa aukist að marki og má segja að sú þróun hafi farið
stigvaxandi allt frá árinu 1997.
Tæknin hefur einnig haldið innreið sína markvisst, og benda
má á að á stærsta Ijárbúi landsins er bóndinn, Daði Einarsson,
eini starfsmaður þess og þar með hefur hagkvæmni rekstursins
aukist, arðsemin farið vaxandi.
Það sama má segja um mörg mjólkur-
búin, ekki síst þau sem hafa tekið mjaltaþjóna
C,róbóta“) í sína þjónustu. Meðalinnvigtun
mjólkur frá framleiðanda hefur aukist jafnt og
þétt ár irá ári, á sama tíma og framleiðendum
hefur feekkað og nyt kúnna hefur aukist Árið
1985 var meðalinnvigtun framleiðenda tæp-
lega 60.000 lítrar og framleiðendur tæplega
2.000 talsins, en árið 2003 var meðalinnvigt-
unin komin í 120.000 lítra en framleiðendum
hafði fækkað í um 800 talsins. A þessum
árum fækkaði mjólkurframleiðendum því að
jafnaði um 6 í hverjum mánuði!
Ijóst má því vera að nokkuð öflug hreyf-
ing hefur verið við kaup á kvóta og jörðum á
undanfömum árum. Kaupfélag Skagfirðinga
heíur haft nokkra forgöngu um það að kaupa
mjólkurkvóta sem félagið endurselur síðan
sínum félagsmönnum með láni á lágum
vöxtum til a.m.k. 7 ára.
Bændur segja margir hveijir að það sé
ekki síst vegna ákafa kaupfélagsmanna í
Skagafirði sem mjólkurkvótinn sé jafnhár
í verði nú og raun ber vitni, og er verðið
sumum jathvel otviða þó viljinn sé fyrir hendi. Verð á mjólkur-
kvóta hefur undanfarið verið á biiinu 280 til 320 kr. á lítra en dæmi
em þess að þegar um minni sölu er að ræða að verðið hafi farið
upp í 360 kr. á lítra. Salan tekur gildi strax og hún hefur verið sam-
þykkt af Bændasamtökunum og þeim öðmm sem málið varðar,
td. veðhöfum.
Hægari liróun í sauðfjárbúskap Þróunin er mun hægari í
sauðfjárbúskapnum. I Norður-Þingeyjarsýslu haía bú þó verið að
stækka sýnu meira en í öðmm landshlutum og stærð meðalbúa
er þar nú hæsfe eða um 400 fjár. Sala
á ærgildum hefur verið mun hægari,
en verðið hefur undanfarið verið um
20.000 krónur. Dæmi em þess að
ærgildi hafi verið seld á 25.000 krónur.
Sala á ærgildum tekur aðeins gildi
einu sinni á ári.
Ríkisstuðningur við mjólkurfram-
leiðsluna er nú um 4 milljarðar
króna og um 2 miiljarðar króna við
tjárbúskapinn, og er stuðningurinn
nokkuð í takt við það sem gerist víða
um Vestur-Evrópu. Þennan tj;irstuðn-
ing má skoða á marga vegu, t.d. álands-
vísu, einnig innan hvers bús. Mjólkur-
framleiðendur framleiða yfirleitt ekki
umfram þann kvóta sem þeir hafa, en
flárbændur hafa margir hverjir meira
af veturásettu fé en greiðslumark
þeirra segir til um. Bændur em þó
almennt ekki með meira en 64 kindur
á hver 100 ærgildi, en ekkert kjöt fer
frá þeim bændum til útflutnings. Hjá
þessum bændum telur búfláreftirlits-
maður einu sinni á hveijum vetri. HD
Ríkisstuðningur við
mjólkurframleiðsluna er nú
um 4 milljarðar kr. á ári
og um 2 milljarðar kr. á
ári við ijárbúskapinn, og er
stuðningurinn nokkuð í takt
við það sem gerist víða um
Vestur-Evrópu.
Á árunum 1985 til 2003
fækkaði mjólkurframleiðendum
að jafiiaði um 6 í hvetjum
mánuði!
Bændur segja margir hverjir
að það sé ekki síst vegna
ákafa kaupfélagsmanna
í Skagafirði sem mjólkur-
kvótinn sé jaftihár í verði
nú og raun ber vitni.
Hvað er árskýr?
Stærð mjólkurbúa er yfirleitt mæld í ákveðnum íjölda af
árskúm. En hvað er árskýr? Fyrir 85 af hundraði íslenskra
mjólkurkúa eru haldnar afurðaskýrslur, kallað nautgripa-
skýrsluhald, og þá er t.d. mjólkumyt og efnainnihald mjólkur
hjá hverri mjólkandi kú mælt mánaðarlega.
A 12 mánaða tímabili mjólkar kýrin í rúma 300 daga til jafn-
aðar, en til að bera saman kýr og frammistöðu þeirra er gengið
út frá 305 daga mjólkurskeiði. Síðan stendur kýrin geld í u.þ.b.
60 daga. Flestir bændur kappkosta að hver kýr beri kálfi með
370 til 390 daga millibili. Ein árskýr er sú kýr sem er á afurða-
skýrslu í 12 mánuði. Kýr sem er lógað t.d. á miðju mjólkurskeiði
af einhveijum ástæðum er u.þ.b. hálf árskýr það árið. Fjöldi
árskúa er þvf ævinlega minni en tjöldi gripa í hjörðinni. A búi
sem er t.d. með 50 árskýr geta verið allt að 65 mjólkandi kýr.ffl
56