Frjáls verslun - 01.11.2004, Blaðsíða 108

Margrét Vilhjálmsdóttir leikur ekkjuna Freyju í Mávahlátri.
sjö myndir af þessum tíu. Ágúst og Hrafn (ás it Andrési
Indriðasyni með Veiðiferðina), störtuðu „íslenska kvikmynda-
vorinu“, sem svo hefur verið kallað, árið 1980, með Landi
og sonum og Oðali feðranna, kvikmyndum sem fengu gífur-
lega aðsókn. Tveimur árum síðar kom Friðrik Þór eins og
stormsveipur inn í íslenska kvikmyndaheiminn með heimilda-
myndina Rokk í Reykjavík. Þessir þrir leikstjórar hafa ekki
látið deigan síga og eru enn þann dag í dag meðal helstu
kvikmyndagerðarmanna okkar.
Annað sem vekur athygli þegar þessi listi er skoðaður er
hversu séríslenskar kvikmyndirnar eru. Fjórar þeirra eru
gerðar eftir þekktum íslenskum skáldsögum (Djöflaeyjan,
Englar alheimsins, Land og synir, Punktur, punktur, komma,
strik), í einni er kafað í íslendingasögurnar (Útlaginn), tvær
kvikmyndir Hrafns (Óðal feðranna og Hrafninn flýgur) eru
eftir frumhandriti hans og settar inn í íslenskt umhverfi og
gamanmyndimar þijár (Með allt á hreinu, Nýtt líf og Stella í
orlofi) em með farsakenndum íslenskum húmor.
Meðalaðsóknin á þessar tíu kvik-
myndir, samkvæmt tölum DV, er 87.000
manns, sem er meira en fjórföld meðal-
aðsókn á íslenska kvikmynd í dag. Þetta
er gífurleg aðsókn og jafnast á við það
mesta sem gerist á heimsvísu, ef sú
þekkta aðferð er notuð að miða við íbúa-
ijölda. Frá þvl þessi könnun var gerð hefur engin íslensk
kvikmynd náð þessu meðaltali. Næst þvt er Hafið (2002) í leik-
stjóm Baltasars Kormáks, en á hana komu 56.552 manns.
Breyttar áherslur Helsta kvikmyndastarfsemi hér á landi
á fýrri hluta síðustu aldar var gerð heimildakvikmynda sem
geyma í myndum verðmætar upplýsingar um land og þjóð.
Því miður era engar tölur til um aðsókn á heimildakvik-
myndir í fullri lengd fým en Samtök kvikmjmdahúsaeigenda
fara að taka saman tölur um miðjan tíunda áratuginn. í töflum
Hagstofu Islands, sem stuðst er við í þessari grein, em aðeins
teknar saman tölur um leiknar kvikmyndir í fullri lengd.
Brautryðjandi heimildakvikmynda eftir 1980 er Friðrik Þór
Friðriksson, sem kom sterkur inn með Rokk í Reykjavík
(1982). Þorfinnur Guðnason leggur síðan gmnninn að mikilli
byltingu sem verður í gerð heimildakvikmynda. Eftir hann
er m.a. Lalli Johns (2001), ein vinsælasta heimildakvikmynd
síðari ára.
Það em samt leiknar islenskar kvikmyndir sem vekja hvað
mesta athygli og mestu er kostað til. Eins komið hefur fram
er Með allt á hreinu vinsælasta íslenska kvikmyndin. Tuttugu
og tveimur ámm eftir gerð hennar hefur framhald hennar
verið fmmsýnt, en það er í takt við tímann, sem er íslenska
jólamyndin í ár. Og enn er það Ágúst Guðmundsson sem leik-
stýrir Stuðmönnum. Nær hún sömu vinsældum og Með allt
á hreinu? Það er nánast ömggt að svo verður ekki. Vert er að
benda á í því sambandi að framhald af Stellu í orlofi (1986),
Stella í framboði (2002), náði aðeins litlum hluta af þeirri
aðsókn sem lýrri myndin fékk.
Hvað varðar framsækna íslenska kvikmyndagerðarmenn
þá hefur „útrás“ orðið í kvikmyndabransanum eins og í
viðskiptabransanum. Besta dæmið um það er A Little Trip
To Heaven, sem Baltasar Kormákur leikstýrir og verður
fmmsýnd á næsta ári. Sú kvikmynd er í raun alþjóðleg fram-
leiðsla með þátttöku íslendinga. í framtíðinni má búast við að
séríslenskar kvikmyndir verði í minnihluta, enda áhætta mikil
samfara auknum kostnaði. Þetta er miður, en svona er heimur-
inn sem við lifum í.
Er ástæða tíl að kvarta? Það er góð aðsókn að kvikmynda-
húsum hér á landi, það er staðreynd, en þegar á heildina litið
em það kvikmyndir frá iðnaðarfabríkunni í Hollywood sem fá
þessa góðu aðsókn. Við emm ekki ein um þá þróun að innlend
kvikmyndaffamleiðsla þurfi að líða fýrir Hollywood framleiðsl-
una. Þetta er áhyggjuefni í flestum löndum Evrópu. Innlendur
kvikmyndaiðnaður, þar sem hér, berst við Hollywood og það
er ójafn bardagi.
Varla hefur það bætt iýrir íslenskum kvikmyndum hvað mikil
samþjöppun hefur orðið á dreifingar-
markaðnum hér á landi, nokkrir aðilar
nánast skipta kökunni á milli sína og
reka þar að auki öll kvikmyndahúsin.
Markaðsstefna þeirra beinist að ungu
kynslóðinni og er nánast tílviljun að sjá
fólk á almennum kvikmyndasýningum,
Brautryðjandi
heimildakvikmynda eftír 1980
er Friðrik Þór Friðriksson,
sem kom sterkur inn með
Rokk í Reykjavík (1982).
108