Morgunblaðið - 19.04.2009, Blaðsíða 14

14 Evrópumál
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 19. APRÍL 2009
Vextir og stýrivextir
M A M J J Á S O N D J F M A M J J Á S O N D J F M A
2007 20092008
20
18
16
14
12
10
8
6
4
2
%
Stýrivextir
Seðlabanka Íslands
Vextir danska
seðlabankans
Evru-vextir2,75%
4,0%
13,3%
0,25%
5,50%
2,0%
15,5%
12%
18%
15,5%
‘88 ‘89 ‘90 ‘91 ‘92 ‘93 ‘94 ‘95 ‘96 ‘97 ‘98 ‘99 ‘00 ‘01 ‘02 ‘03 ‘04 ‘05 ‘06 ‘07 ‘08 ‘09
Hagvöxtur og atvinnuleysi á Íslandi og í Danmörku
14
12
10
8
6
4
2
0
-2
-4
Atvinnuleysi
í Danmörku
10,6%
Atvinnuleysi
á Íslandi
2,5%
Hagvöxtur
á Íslandi
-0,1%
Hagvöxtur
í Danmörku
-0,1%
0,3%
-1,3%
8,9%
(í mars)
2,5%
(í febrúar)
Evran, danska krónan
og sú íslenska
Danir eru þátttakendur í ERM IIgengissamstarfinu. ERM II er
fastgengiskerfi sem þýðir að gjald-
miðillinn er tengdur evru og
má gengið ekki flökta meira en
+/-2,25% út frá miðgengi.
Samkvæmt upplýsingum frá danska
seðlabankanum hefur gengið vel að
tengja gengi dönsku krónunnar við
evruna frá innleiðingu hennar árið
1999. Þegar vaxtastigið er ákveðið
í Danmörku er leitast við að styðja
ofangreint gengismarkmið.
Ætli Ísland að komast inn ímyntbandalagið (EMU) má
halli á ríkissjóði ekki vera meiri
en 3% af vergri landsframleiðslu,
verðbólga aðeins 1,5% yfir meðaltali
lægstu þriggja evrulanda, lang-
tímavextir ekki meira en 2% hærri
en í þeim ríkjum sem hafa minnsta
verðbólgu og heildarskuldir ríkissjóðs
ekki vera meiri en 60% af þjóðar-
framleiðslu.
Danir nálgast evruna
Allt útlit er fyrir að senn muni Danir öðru sinni ganga til þjóðaratkvæðagreiðslu um hvort taka beri upp evru sem
gjaldmiðil í landinu. Meirihluti þingflokka er hlynntur upptöku en engu að síður er talið allt að því nauðsynlegt að
fá grænt ljós frá Sósíalíska þjóðarflokknum, sem er klofinn í málinu. Takist leiðtogum Venstre, sem fer fyrir
stjórninni, að telja forystumenn Sósíalíska þjóðarflokksins á evruupptöku er næsta víst að hún verði að veruleika um og eftir næstu þing-
kosningar sem fara í síðasta lagi fram árið 2011. Baldur Arnarson kynnti sér andstæð sjónarmið um evruna í Kaupmannahöfn.
S
koðanakannanir hafa sýnt fram á að
meirihluti kjósenda er hlynntur upp-
töku evru. Fjármálahrunið hefur ýtt
undir þennan stuðning,“ segir Kim
Mortensen, talsmaður danska Jafnaðarflokks-
ins í Evrópumálum, um afstöðu til evrunnar.
Mortensen segir stuðning Sósíalíska þjóðar-
flokksins (SF) allt að því forsendu fyrir því að
evruupptaka verði samþykkt.
„Ég skal vera hreinskilinn. Það verður mjög
erfitt að samþykkja evruna í kosningu ef SF
mun beita sér gegn henni. Því höfum við lagt
mikla vinnu í að telja leiðtoga flokksins á að
styðja upptökuna. Ef stuðningsmenn flokksins
kjósa að styðja evruna verður upptaka hennar
samþykkt. Ef þeir hins vegar segja nei eru af-
ar litlar líkur á þeirri útkomu.“
Árið 1992 höfnuðu Danir Maastricht-
sáttmálanum, stofnsamningi Evrópusam-
bandsins, sem tók við af Evrópubandalaginu.
Danir gengu í Evrópubandalagið árið 1973
og til að finna millileið í málinu var ráðist í gerð
Edinborgar-samkomulagsins sem fól í sér fjór-
ar undanþágur frá Maastricht-sáttmálanum,
meðal annars þá að Danir þyrftu ekki að taka
upp evru sem gjaldmiðil.
Árið 2000 höfnuðu Danir að nema þessa
undanþágu úr gildi í þjóðaratkvæðagreiðslu en
til skýringar bendir Mortensen á þá staðreynd
að evran hafi þá enn aðeins verið
rafrænn gjaldmiðill. Önnur
ástæða sé sú að meðan á sex mán-
aða kosningabaráttu um kjörið
stóð hafi evran hægt og sígandi
fallið gagnvart Bandaríkjadal. Þá
hafi nokkrir fjármálasérfræð-
ingar spáð hruni evrunnar innan
fimm ára, spá sem þeir reyni nú
að gleyma. Enn önnur ástæða sé
sú að það sé mörgum tilfinninga-
mál að notast við eigin gjaldmiðil.
Á móti komi að evrumyntin (seðl-
ar undanskildir) sem notast verð-
ur við í Danmörku verði með
dönsku sniði.
Hans mat sé að kosið verði um
evruna þegar Lissabon-
samkomulagið er í höfn hjá Evrópusamband-
inu. Það þýði að kosið verði að öllum líkindum
þegar á næsta ári.
Myndi auka vægi Norðurlandanna
Mortensen telur, líkt og Pertti Torstila,
ráðuneytisstjóri í finnska utanríkisráðuneyt-
inu, að innganga Íslands í Evrópusambandið
yrði til að styrkja samstarf og áhrif Norður-
landanna á vettvangi sambandsins.
„Ég held að inngangan myndi hjálpa Íslend-
ingum sem og styrkja samstarf
og einingu Norðurlandanna í
Evrópusambandinu. Með inn-
göngu Íslands í sambandið
myndi aðeins vanta Noreg inn í
myndina. Þá yrðu öll Norður-
löndin komin inn. Ég held að það
myndi vega þungt á vettvangi
sambandsins ef Norðurlöndin
töluðu þar einni röddu.“
Vaxtahækkun Danska seðla-
bankans í haust var notuð sem
röksemd fyrir evruupptöku.
Mortensen segir vaxtahækk-
anirnar hafa kallað á sterk við-
brögð evrusinna í Danmörku.
„Það voru ekki aðeins fyrir-
tækin sem kvörtuðu. Húsnæðis-
eigendur eins og ég sögðu að nú væri komið í
ljós hvað við þyrftum að greiða úr eigin vasa til
standa undir dönsku vöxtunum (sjá graf).“
Inntur eftir afstöðu sinni til þeirrar rök-
semdar Evrópusambands-andstæðinga á Ís-
landi að Íslendingar myndu ekki hafa nein
áhrif innan sambandsins segir Mortensen
reynslu Dana benda til hins gagnstæða.
„Við erum ekki eins smáir og Ísland en engu
að síður smáir í samanburði við mörg Evrópu-
ríkin. Það bar mjög á þessu sjónarmiði áður en
við gengum í Evrópubandalagið árið 1973, þeg-
ar sagt var að stóru ríkin myndu ráðskast með
Danmörku. Nú ber ekki lengur á slíkri gagn-
rýni frá andstæðingum aðildarinnar, því þeir
vita að Danir hafa þvert á móti haft mikil áhrif
innan sambandsins, einkum þegar þeir taka
höndum saman með hinum Norðurlöndunum.“
– Geturðu nefnt dæmi um áhrif Dana á
stefnumótun Evrópusambandsins?
„Við höfum haft mikil áhrif í mörgum málum
en það sem líklega ber hæst er sú stefna okkar
að saman fari öryggi launþega gegn áföllum og
sveigjanleiki á vinnumarkaði. Nú hefur þessi
stefna verið innleidd í næstum öllum aðildar-
ríkjum sambandsins. Umhverfismál eru annað
dæmi. Við Danir getum bent á árangur okkar í
loftslagsmálum þegar við þurfum að rökstyðja
háleit markmið okkar fyrir hinum aðildar-
ríkjum ESB. Þetta hefur borið árangur.“
Hafa ekki glatað sjálfstæðinu
– Telur þú að Danir hafi glatað hluta sjálf-
stæðis síns við inngönguna í sambandið?
„Nei, alls ekki. Ég á sæti á danska þinginu.
Ef ég teldi að sú þingseta hefði enga þýðingu
myndi ég þá væntanlega stefna á Evrópu-
þingið. Danska þingið gegnir lykilhlutverki í
stjórnmálum landsins og mun gera svo áfram.
Flestir Danir eru þessarar skoðunar.“
Afstaða SF mun ríða baggamuninn
 Talsmaður jafnaðarmanna í Evrópumálum segir þrýst á Sósíalíska þjóðarflokkinn að styðja evruupptöku
Kim Mortensen
Evran og Danmörk