Ný saga - 01.01.1990, Qupperneq 27

DIGBYBAGALUNN, ÍSLENSK LIS IASMÍD
koma til.
í umfjöllun sinni um lýsing-
arnar í Helgastaðabók og
höfund þeirra segir Dr. Selma
Jónsdóttir: „Listamanni þessum
get ég ekki beinlínis eignað
aðrar handritalýsingar íslensk-
ar sem ég þekki; en lýsingarn-
ar i Nikulás sögu og stíll
þeirra allur virðist eiga heima
í flokki með nokkrum íslensk-
um handritalýsingum frá síðari
helmingi 14. aldar.“ Síðan tel-
ur hún þessi handrit uþþ en
meðal þeirra eru Stjórn (AM
227 fol.), Teiknibókin, Tveggja
þostula saga (AM 651 I 4to),
Ártíðarskrá Svalberðinga (AM
249 e fol.) ofl. Síðar segir
hún: „Klæðfellingar, þykkar
og j^ungar, eru mjög líkt
teiknaðar í heilsíðumyndunum
í Nikulás sögu og á krossfest-
ingarmyndinni....(í Ártíðar-
skránni. Innskot mitt G. J. G.)
Þarna eru bæði langfellingar,
sem falla beint niöur eftir
klæðunum, og þverfellingar,
sem slaþa niður og mynda
eins og þríhyrninga, hvern
niður af öðrum.“6 Síðan
bendir hún á nokkur dæmi
um klæðfellingar af þessu tagi
og segir að hér geti ekki verið
um tilviljun að ræða. Að því
Heilagur Þorlákur?
= ESf]
l 1 'Jf , 1

Krossfestingarmynd úr ártíöaskrá Svalberðinga (Am 249e,
fol.). Þríhyrndu fellingarnar á fótum þeirra Maríu og
Jóhannesar og S-laga fellingarnar á feldinum má einnig sjá á
Digbybaglinum.
búnu nefnir hún dæmi um
annars konar klæðfellingar í
þessum flokki handrita. „Mjög
sérkennilegar fellingar á faldi
eða kanti neðst á klæöum
fólks eru áberandi bæði á
heilsíðumyndunum í Nikulás-
sögu og á krossfestingarmynd-
inni. Eru fellingar þessar alls
staðar teiknaðar með boga-
dreginni línu, sem hringar
upp á sig til endanna, þó með
nokkrum tilbrigðum."7 Síðan
koma dæmi um svona faldfell-
ingar í lýsingum annara hand-
rita svo sem í Stjórn og
Teiknibókinni.
Á Digbybaglinum má sjá ná-
kvæmlega sömu stíleinkenni.
Framan á biskupinum eru
sömu þungu og slapandi þrí-
hyrndu klæðisfellingarnar
hver niður af annarri eins og
Selma lýsti í tilvísuninni hér
að framan. Á kulTi Ólafs kon-
ungs eru hins vegar langfell-
ingarnar mest áberandi en
neðst á faldi kuflsins koma
svo bogadregnu s-laga felling-
arnar sem hringa sig svo
skemmtilega upp til endanna.
Selma bendir enn fremur á
að ýmis stíleinkenni á lýsing-
um þessara handrita eigi upp-
runa sinn í Englandi, nánar til-
tekið í Austur-Anglíu.8
Þegar tillit er tekið til alls
þess sem hér hefur verið uþþ-
talið sýnist mér líklegt að
Digbybagallinn sé gerður hér
á landi og listamaðurinn hafi
notað svipaðar fyrirmyndir að
skreytingunni og myndunum
á honum og þeir ágætu lista-
menn sem lýstu handritin sem
Selma Jónsdóttir nefnir í kafl-
anum um lýsingarnar í Helga-
staðbók og riti sínu um lýsing-
arnar í Stjórn.
... EÐA NORSKT ?
Norðmenn telja hins vegar að
bagallinn sé norskur og var
hann flokkaður með norskum
listmunum á mikilli sýningu á
norskum munum í erlendri
eigu sem haldin var í Osló
árið 1972.9 í sýningarskránni
er sett fram sú tilgáta að bisk-
upinn á baglinum sé heilagur
Eysteinn, biskup í Þrándheimi.
Þessi ályktun um uppruna
bagalsins byggir á grein sem
Knut Berg birti í norska tíma-
ritinu Kunst og kultur árið
1957. Þar lýsir Berg baglinum
og leitar eftir hliðstæðum í
norskri list en verður því mið-
ur lítið ágengt. Helstu rök
hans fyrir norskum uppruna
bagalsins er áðurnefnd stíls-
einkun en það fyrirbæri fyrir-
finnst ekki í sænskri og
danskri list frá svipuðum tíma.
Þar fyrir utan var mjög lítið
unnið í rostungstönn utan
Noregs og íslands þegar hér
var komiö sögu. Knut Berg
hefur greinilega skoðað ís-
lensku Teiknibókina en virðist
ekki hafa áttað sig á líkingun-
25