Ný saga - 01.01.1990, Qupperneq 32

Gagnrýni dag-
blaöanna megnar
sjaldnast aö opna
augu lesenda fyrir
gildi nýjunga, skilja
hismiö frá hveitinu.
Gunnlaugsson ritaði um eina
bók í desember síðastliðnum.'
Um minningarrit skrifa oftast
bókmenntafræðingar eða
menn úr sömu starfsstétt og
sögupersónan. Menn sem eru
virkir í stjórnmálum skrifa
jafnan um rit tengd stjórn-
málasögu en ekki sagnfræð-
ingar, nema þeir sameini þetta
tvennt.
Eitt aðaleinkenni á umfjöll-
un dagblaðanna er hve hún er
í höndum fárra manna. Eng-
inn hefur þó lifibrauð sitt af
því að skrifa gagnrýni. í víð-
lesnasta dagblaði landsins,
Morgunblaðinu, hefur Erlend-
ur Jónsson löngum fjallað um
langflest sagnfræðirit. í jóla-
mánuðinum 1988 skrifaði
hann t.a.m. um bækur þeirra
Jóns Þ. Þórs, Olafs Asgeirsson-
ar, Friðriks Olgeirssonar og
þriggja binda verk Skúla
Helgasonar um sögu Þorláks-
hafnar. En hann skrifaði um
fleiri bækur og ekki eingöngu
um sagnfræðirit. í desember
einum 1988 skrifaði Erlendur
umsögn um 37 rit. Sigurjón
Björnsson er nú einnig farinn
að skrifa fyrir Morgunblaðið
og fjallar um allmörg sagn-
fræðirit. Ritdómar dreifast
mun betur milli gagnrýnenda
hjá DV og þar skrifa flestir
sagnfræðingarnir.
Gagnrýnendur dagblaðanna
skortir tvær mikilvægar for-
sendur til að geta staðið undir
nafni, tíma og rúm. Ritdómar
er yfirleitt mjög stuttir enda
eru blöðin yfirfull af öðru efni
í desember, sérstaklega aug-
lýsingum. Umsagnir um sagn-
fræðirit lengjast þó ekki að
neinum mun þegar þær birtast
aðra mánuði ársins. Hér er
Þjóðviljinn lofsverð undan-
tekning. Þar fær Einar Már
Jónsson töluvert svigrúm þeg-
ar hann fjallar um sagnfræði-
rit.
Talsvert hefur borðið á nýj-
ungum í sagnaritun hér á
landi síðastliðinn áratug. Fjöl-
breytni í efnisvali, viðhorfum
og aðferðum sagnfræðinga
hefur aukist. Þeir hafa einnig
lagt sig fram um að auðga
framsetningu og leitað nýrra
forma. Sagnir, Tímarit sagn-
frœðinema og Ný Saga bera
m.a. vitni um þessa grósku. í
umfjöllun fjölmiðla verður
gróandans í greininni lítt vart.
Öll lífvænleg sagnfræði felur
í sér sköpunarmátt. Hún fær
lesandann til að sjá fyrirbæri
sem hann taldi sig þekkja í
nýju ljósi. Gagnrýni dagblað-
anna megnar sjaldnast að
opna augu lesenda fyrir gildi
nýjunga, skilja hismið frá
hveitinu. Endurmat viðtekinna
skoðana krefst áreynslu.
Gagnrýnendur blaðanna þurfa
mun meira olnbogarými til að
koma slíkri endurskoðun við.
Hráefnið sem sagnfræðingar
vinna úr eru heimildir. I rit-
dómum er allajafna rætt um
hve sagnfræðingar séu miklir
aflamenn þegar heimildir eru
annars vegar. Annað kastið er
getið um þau mið sem sagn-
fræðingar róa á, taldar eru
upp helstu aflategundir og
jafnvel gefið upp nákvæmt
aflamagn.
„Það er ekki ófróðlegt að
kynna sér heimildaskrána í
bókarlok. Þar eru talin upp
nær áttatíu prentuð ritverk, að
meðtöldum fréttablöðum, auk
djöfuldóms af óprentuðum
heimildum, bæði í einkaeign
Fengsæll sagnfræöingur.
30