Ný saga - 01.01.1990, Qupperneq 50

EGGERT ÞOR BERNHARÐSSON
gert,“ sagði i útvarpserindi
árið 1949 og tilfærð saga í því
sambandi: „Vera má ég minn-
ugur þess sem sagt var fyrir
nokkrum árum, þá er maður
var spurður, hvernig honum
gæfist piltur, aðkominn.
„Hann er góður úr því hér-
aði,“ sagði sá sem spurður
var. En það var Breiðfirðingur
sem um var talað, en Þingey-
ingur, yfirþjóðarmaður, sem
talaði.“47 Hverjum þótti sinn
fugl fagur, félögin voru stolt af
sínu héraði og mönnum. „Ar-
nesingar hafa undanfarna ára-
tugi fremur nokkrum öðrum
innflytjendum Reykjavíkur sett
sviþ sinn á líf og starf höfuð-
borgarinnar," var ritað
skömmu fyrir 1960. „Það er
svipur þeirra og lífsviðhorf
sem mótaður er í svip hverrar
greinar atvinnulífsins, við-
skipta, menningar, stjórnmála
og lista. í hverri grein eru það
Árnesingar sem komist hafa í
fremstu röð,“ var haldið á-
fram, „orðið afburðamenn,
sem lengi mun verða minnst
af komandi kynslóðum. Saga
höfuðstaðarins mun aldrei
verða rituð án þess að þessara
manna sé getið. Þróun fram-
fara Reykjavíkur er saga
þeirra.“48 Héraðsmetnaðurinn
gat þó haft sína kosti að
sumra áliti. Hann gat minnt
menn á að þeir bæru með sér
heiður héraðs sins hvar sem
þeir færu og orðið þeim rík
hvöt að láta sér í engu á
verða. Lítt dró úr metingnum
milli átthagafélaga eftir 1960
og slíkt kom í veg fyrir náið
samstarf. Þar með veiktist
staða þeirra þegar stundir liðu
fram og halla tók undan fæti í
félagsstarfinu. Ætla má að hér-
aðametingurinn hafi virkað
hálf ankannalega á unga fólk-
ið í Reykjavík og aðra þá sem
ekki spiluðu eftir átthaganót-
unum.
Afskiptaleysi aðfluttra bæjar-
búa af átthagafélögum eftir
1960 átti sér enn fleiri og
dýpri orsakir. Heimurinn hafði
minnkað. Bættar samgöngur,
bæði í lofti, á láði og legi, og
aukin fjölmiðlun, t.d. tilkoma
sjónvarps árið 1966, höfðu
fært íbúa landsbyggðarinnar
nær höfuðborginni. Reykjavík
hefur því vart verið eins fram-
andi fyrir mörgum og fyrr á
tíð. Með betri samgöngum og
bættri þjónustu við dreifbýlið
hafði dregið nokkuð úr þeim
mun sem einkenndi lífshætti í
borg og bæ og í kjölfarið
gekk aðlögunin oftast betur.
Þá skiþtir miklu máli að meiri-
hluti þeirra sem flutti til
Reykjavíkur eftir 1960 kom úr
þéttbýli, kauþtúnum og kauþ-
stöðum víða um land, sem
hafði aukist til muna miðað
við fyrrihluta aldarinnar. Svo
virðist sem sveitafólk hafi alla-
jafna haft meiri þörf fyrir
stuðning þegar það kom til
borgarinnar en hinir sem alist
höfðu uþp í þéttbýlinu úti um
land eða búið þar lengri eða
skemmri tíma, kynnst dálitlu
margmenni. Auk þess höfðu
fjölmargir kynnst Reykjavík
náið er þeir sóttu skóla í borg-
inni. Þetta fólk þurfti sjaldnast
á starfsemi átthagafélaganna
að halda til að semja sig að
aðstæðum. Það haföi gert það
rækilega á námsárunum og
eignast félaga í skólunum. Og
átthagarnir voru oft fjarlægir í
huga þess fólks sem farið
hafði ungt að heiman til þess
að stunda nám. Fjöldi fólks
átti skyldmenni í borginni á
sjöunda og áttunda áratugn-
um. Öfugt við marga sem
komu fyrir þann tíma átti það
í einhver hús að venda þegar
það flutti sjálft til Reykjavíkur.
Þetta gerði þeim eftirleikinn
auðveldari. Stuðningur fékkst
hjá fjölskyldunni fremur en frá
vandalausum sveitungum.
Eldra fólk sem flutti utan af
landi til bæjarins eftir 1960 var
oft að feta í fótsþor barna
sinna sem sest höfðu að í
borginni. Börnin höfðu flogið
úr hreiðrinu á fimmta og sjötta
áratugnum og freistað gæf-
unnar í Reykjavík og þegar
foreldrarnir gátu ekki lengur
verið einir sökum aldurs eða
stundað búskaþ fóru þeir á
eftir. Eldra fólk setti svip sinn
Heimurinn haföi
minnkaö. Bættarsam-
göngur, bæöi í lofti, á
láöi og legi, og aukin
fjölmiölun, t.d. tilkoma
sjónvarps áriö 1966,
höföu fært íbúa lands-
byggðarinnar nær
höfuöborginni.
Breiöfiröingabúö viö Skólavöröustíg. „Búöin" var opnuö áriö 1946 og starfrækt fram undir 1970 og
hýsti síöar íslenska dýrasafniö um skeiö. Húsiö var rifiö áriö 1984.
48