Ný saga - 01.01.2001, Side 22

Jón Páll Halldórsson
Mynd 5.
Ámi Gíslason (1868-1952) gerðist
formaður á sexænngi 18ára gamall
og reri allar vertiðir frá Bolungarvik,
uns hann fluttist til ísafjarðar 1890.
Það kom íhans hlut að stýra fyrsta
vélbátnum til fiskjaráríð 1902.
Mynd 6.
J.H. Jessen (1883-1910) varaðeins
19 ára þegar hann kom til Islands til
að setja niður fyrstu bátavélina í
sexærínginn Stanley. Sá atburður
átti eftirað marka timamót ísögu
útgerðar og atvinnulífs hér á landi.
Mynd 7.
Hinrík Hjaltason (1888-1956) lauk
námi frá Vélsmiðju J.H. Jessens
1909. Hann starfrækti vélaverkstæði
á Norðfirði um þrjátíu ára skeið.
Synirhans voru vélstjóramir Jens og
Jósafat Hinríkssynir.
stofnaður 1915. Þeir luku prófi þaðan 1916,
tveir af þrem fyrstu nemendum þeirrar nýju
stofnunar. Aðrir tóku að sér þjónustu við vél-
bátaflotann víðsvegar um landið. í því sam-
bandi má nefna menn eins og Oskar Sigur-
geirsson, sem stofnaði og rak um árabil Vél-
smiðjuna Marz á Akureyri, Hinrik Hjaltason,
föður Jósafats Hinrikssonar, sem stofnaði vél-
smiðju á Norðfirði, og Gunnlaug J. Fossberg,
sem stofnsetti vélaverzlun í Reykjavík, auk
fjölda annarra, sem ýmist unnu að þjónustu
við flotann eða störfuðu á fiskiskipum.
Allar þær framfarir, sem urðu síðar á öld-
inni höfðu vissulega mikil áhrif á líf og starf
fólksins í landinu, en mér er til efs að nokkur
ein breyting hafi létt af þjóðinni öðru eins erf-
iði, þrældómi og vosbúð og vélvæðing báta-
flotans gerði í upphafi aldarinnar. Fyrslu vél-
bátarnir voru að vísu ekki stórar fleytur, en
þeir voru engu að síður liður í því að létta af
mönnum þeim þrældómi, sem fylgdi árabáta-
útgerðinni. í kjölfarið fylgdu stærri og betur
búnir bátar.
Hér hafa verið nefndir til sögu þrír menn,
sem hver með sínum hætti höfðu mikil áhrif
á Iíf og starf fólksins í landinu. Nefna mætti
fjölda annarra athafnaskálda í öilum lands-
hlutum, sem ollu straumhvörfum í atvinnu-
háttum þjóðarinnar á liðinni öld. Nægir þar
að benda á frumkvöðla togaraútgerðarinnar í
landinu. Engum datt í hug að nefna til sögu
menn eins og Halldór Kr. Þorsteinsson, skip-
stjóra í Háteigi, eða Thor Jensen. Hvor með
sínum hætti ollu þeir kaflaskilum í útgerð
landsmanna. Thor Jensen var ekki aðeins
frumkvöðull á sviði togaraútgerðar, heldur
einnig á sviði fiskvinnslu og landbúnaðar. A
öðrum áratug aldarinnar voru millilandasigl-
ingarnar fluttar inn í landið með stofnun Hl'.
Eimskipafélags íslands og síðar komu nýir
stórhugar, sem tengdu okkur við umheiminn
með flugsamgöngum. Nú er flestum einnig að
gleymast það brautryðjendastarf, sem þeir
menn unnu á erlendri grundu, sem unnu
fiskafurðum okkar nýja markaði um miðja
öldina. Menn eins og Jón Gunnarsson unnu
stórvirki á þessu sviði, sem fæstum datt í hug
á sínum tíma að væri innan þess mögulega.
Aðrir hafa síðan byggt ofan á það brautryðj-
endastarf, sem þeir unnu.
1 upphafi þessa rabbs var því haldið fram,
að tæknibyltingin í sjávarútveginum í byrjun
aldarinnar hafi hrundið af stað þeirri miklu
búsetubreytingu, sem þá varð í landinu og
stóð alla öldina. Aðrar framkvæmdir hafa
20