Birtingur - 01.01.1957, Blaðsíða 90

hafði tök á, í stað þess að leiða okkur strax
beint inn í heimsfræði sína. En dr- Helgi
kýs heldur að ræða þessi undirstöðulögmál í
sérstökum ritgerðum, og er aðalgreinargerð
fyrir þeim að finna í ritgerðum, sem bera
heitin „Lífgeislan og magnan“ (í öðru hefti
Nýals), „Stjörnulíffræði" og „Önnur
uppgötvanasaga“ (í þriðja hefti). Inn á
milli eru ritgerðir, sem ekki skipta höfuðmáli
fyrir grundvallarkenninguna. Tel ég þetta
stóran galla á riti, sem gerir skýlausa kröfu
til að vera vísinda- og heimspekirit í
víðtækustu merkingu. Dr. Helgi heldur því
sem sé mjög fast og eindregið fram, að
haijn hafi orðið fyrstur manna á þessari
jarðstjömu til að upgötva áður óþekktar
staðreyndir eða lögmál um heiminn, og sé
heimsfræði sín eða heimspeki eðlileg
afleiðing þessara lögmála. — Einn annmarka
vil ég nefna þegar í stað, sem að vísu
geta verið skiptar skoðanir um, hvort telja
skuli annmarka, en það eru hinar
siðfræðilegu hugmyndir, sem ekki eru skýrt
aðgreindar frá því, sem höfundur telur vera
grjótharðar staðreyndir. En það er nú
almennt viðurkennt af heimspekingum, að
ekki sé heimilt (rökfræðilega séð) að draga
siðfræðilegar ályktanir af staðreyndum.
Á hverju þetta byggist er allflókið mál og
engan veginn augljóst, eins og marka má af
því, að það er ekki fyrr en á átjándu öld,
að skozki heimspekingurinn David Hume
kemst að þessari niðurstöðu og staðfestir
hana með fullum rökum. Þrátt fyrir
þessa merkilegu uppgötvun Humes héldu
margir áfram að fremja þessa villu í
heimspekilegum efnum, nema einstaka
afburða hugsuðir eins og t. d. Immanuel
Kant, sem sannaði, að siðgæðislögmálið
(sem hann svo kallaði) er óháð
orsakalögmálum efnisheimsins, og byggist
hið fyrrnefnda á frelsi viljans, sem gera
verður ráð fyrir sem staðreynd, eigi
hugtakið siðgæði að hafa nokkra merkingu.
Því miður er hér ekki tækifæri til að
útlista þetta nánar- — Segja má, að dr.
Helgi sé siðferðispostuli engu síður en
vísindamaður og heimspekingur. Tilgangur
hans með kenningum sínum er ekki bundinn
við að opna augu manna fyrir því, sem
hann telur vera staðreyndir, og veita
mönnum nýjan skilning á eðli heimsins og
lífsins, heldur telur hann kenningar sínar og
hafa siðfræðilegar afleiðingar, og sé með
þeim lagður grundvöllur að því, sem hann
kallar vísindalega lífernisfræði. Kveður svo
rammt að þessu, að hann telur mannkynið
glatað — meira að segja allt líf á þessum
hnetti — nema það aðhyllist kenningar hans
og fari að ráðum hans.
Dr. Helgi gengur út frá því sem staðreynd, að
óteljandi jarðstjörnur í geimnum séu
byggðar lifandi verum á mismunandi
þroskastigi. Þróunin er komin mismunandi
langt á hinum ýmsu stjörnum, sumstaðar
skemmra en hér á jörðu, annarsstaðar
lengra, og sumstaðar álíka langt. Er hér um
að ræða mismunandi stig fullkomnunar.
Þetta er náttúrlega góð og gild tilgáta, enda
sjálfsagt mörgum dottið hún í hug, en
enginn séð nokkra möguleika til að
sannprófa hana sökum feikna f jarlægðar,
sem er stjarna milli. En dr. Helgi, sem er
sannfærður um staðreynd lífsins á öðrum
hnöttum, er líka sannfærður um, að samband
sé milli lífsins í alheimi, ekki aðeins
samband milli líftegundanna á hverri
stjörnu þannig, að tegundirnar hafa allar
þróazt af fyrstlingnum, heldur er um að ræða
lífsamband milli hnattanna. Og maðurinn,
76