Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1987, Blaðsíða 28

26
Birna Arnbjörnsdóttir
munu væntanlega varpa einhverju Ijósi á þessa spumingu. Ef sérstakar
byggðamállýskur hafa verið til og finna má leifar þeirra í byggðunum
ætti að vera tölfræðilega marktæk fylgni milli ákveðinna máleinkenna
og einstakra byggða.
Hvort sem vesturíslenska hefur skipst í margar byggðamállýskureða
fjölskyldumállýskur er ljóst að nokkur málfræðileg einkenni eru sam-
eiginleg þeim öllum. Þau máleinkenni virðast aftur eiga það sameigin-
legt að þau stuðla að einföldun málkerfis vesturíslensku svo sem ein-
földun beygingakerfis nafnorða, undanhaldi viðtengingarháttar og
samruna sérhljóða. Þessi fyrirbæri eru þekkt úr rannsóknum á deyj-
andi tungumálum svo sem gelísku (Dorian 1981). Það einkenni sem
mest kveður að í vesturíslensku er flámæli eða samruni [1] og [e] ann-
ars vegar og [ö] og [y] hins vegar. Hér á eftir verður nánar rætt um þetta
fyrirbæri sem þekkt er úr íslenskri málsögu.
2. Flámæli
Lítið er vitað um upphaf flámælis á íslandi eða útbreiðslu. Þórunn
Blöndal kannaði þetta í B.A.-ritgerð sinni og fann elstar heimildir um
flámæli frá síðari hluta nítjándu aldar. Hún getur þess þó að sumir, t.d.
Stefán Einarsson, hafi haldið flámæli heldur eldra, eða frá miðri nítj-
ándu öld (1985:13). Bjöm Guðfinnsson telur flámæli mun eldra í mál-
inu (1981:36). Hafi fiámæli flust til Vesturheims með vesturförum er
ekki ólíklegt að það sé eldra í málinu en frá miðri nítjándu öld, því að
flestir vesturfarar yfirgáfu ísland á árunum 1876-1889 (Júníus Krist-
insson 1983:xviii).
Flest það sem við vitum um flámæli og reyndar önnur mállýskuein-
kenni í fslensku á árum áður er byggt á niðurstöðum viðamikilla rann-
sókna Bjöms Guðfinnssonar frá árunum eftir 1940. Bjöm og hans menn
fundu flámæli aðallega á þremur stöðum á landinu. Á Austfjörðum
reyndust um 60% þeirra sem prófaðir voru flámæltir (Bjöm Guðfinns-
son 1964:105-108). í Húnavatnssýslu voru um 30% prófaðra flámæltir
(Bjöm Guðfinnsson 1964:97-98). Á báðum þessum svæðum náði flá-
mæli næstum eingöngu til [i] og [y] (Bjöm Guðfinnsson 1964:114-
115). Þriðja flámælissvæðið var Suðvesturland þar sem flámæli náði