Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1987, Blaðsíða 63
Um hendingar í dróttkvœðum hcetti
61
(22) fens vá gramr til me/jja (Kormákr Qgmundarson, Sigurðar-
drápa 6,8)
Hins vegar hef ég ekki fundið nein dæmi um þetta þegar á eftir nef-
hljóðinu fer lokhljóð: nd, ng, nk, nt, mb, mp. Þessir klasar virðast ein-
ungis ríma við sjálfa sig. Rím eins og land : ganga, vindr : minkr, eða
lamb : kempa virðast ekki koma fyrir.
Við höfum orð Fyrsta málfræðingsins fyrir því að nefhljóðin hafi lag-
að sig í myndunarstað að eftirfarandi lokhljóðum, a.m.k. þegar eftirfar-
andi lokhljóð er gómkveðið (sbr. Hreinn Benediktsson, útg. 1972:236).
Þannig hefur hljóðfræðilegur munur verið á nefliljóðunum eftir því
hvaða hljóð komu á eftir.
En það að nefhljóð lagaði sig að eftirfarandi samhljóði hvað varðaði
myndunarstað hafði það í för með sér að munurinn á ólíkum mynd-
unarstað nefhljóða var upphafinn í þessari stöðu. Segja má að nef-
hljóð á undan lokhljóði tilheyri öll sama erkifónemi, sem kemur fram
sem varamælt, tannmælt eða gómmælt eftir umhverfi. Kenning Hreins
Benediktssonar um, að hljóð sem verða fyrir því að munur þeirra verður
upphafinn í vissu umhverfi og tilheyra því sama erkifónemi geti rímað
saman, fær því ekki stuðning af hegðun nefliljóðaklasanna, því sam-
kvæmt því hefði mátt búast við því að öll nefhljóð á undan lokhljóði
rímuðu saman.
Það að par eins og land : ganga virðist ekki ríma saman sem hend-
ingar í dróttkvæðum mætti e.t.v. túlka þannig að skáldin hafi verið svo
næm á hljóðfræðilegan mun nefliljóðanna eftir næstkomandi lokhjóði,
að þau hafi ekki getað hugsað sér að ríma þau hvert gegn öðru. En eð-
lilegra held ég að sé að túlka þetta þannig klasar nefliljóðs og lokhljóðs
taki þátt í ríminu sem ein heild. Það sem við hef ðum þá héma væri svip-
að, að breyttu breytanda, og það sem gilti um 5-klasana í stuðlasetning-
unni. Klasar nefhljóða og önghljóða á eftir sérhljóði hafa þá svipaða
stöðu og klasar s + lokhljóðs í upphafi atkvæðis.
Aðgreining milli tvenns konar / (sbr. t.a.m. Jakob Benediktsson 1960)
virðist líka gilda í hendingum dróttkvæðs háttar. Rím eins og vald: tala
eða vald : helgan virðist ekki koma fyrir. Hin hefðbundna greining á