Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1987, Síða 84

82
Margrét Jónsdóttir
kynsorð ekki -ar-endingu í eignarfalli. Því er ljóst að um seinni tíma
þróun er að ræða. -ar-endingin kemur hins vegar aldrei fram í nefni-
falli fleirtölu þessara orða en þar hefði mátt búast við henni á sama hátt
og í eignarfalli eintölu. Því kemur fram andstaða milli þessara falla í
sumum orðum a.m.k.
í eignarfalli fleirtölu án greinis enda umrædd kvenkynsorð alltaf á
(-)áa; áa, Icráa, táa. Það á einnig við um einkvæð nafnorð eins og
œr, Ijár, sár, ái, einnig tré og hné: áa, Ijáa, sáa, áa, trjáa, hnjáa.
Þegar ákveðinn greinir bætist við þessi orð verður á breyting. Röðin
-áa er einungis leyfileg í karlkynsnafnorðum: Ijáanna, sáanna, áanna;
hins vegar ekki í kvenkynsorðum: ánna (á og ær), tánna, og ekki
heldurhvorugkynsorðunum hné og tré; hnjánna, trjánna. Þetta á einnig
við um einkvæð kvenkynsorð eins og frú, brú, fló; frúnna, brúnna,
flónna.1S
Að því er varðar kvenkynsorð eins og á og hvorugkynsorð eins og
hné í eignarfalli fleirtölu hefur orðið breyting frá lokum 16. aldar, sbr.
2.1. Á þeim tíma voru þessi orð endingarlaus, án eignarfallsmerkis,
væru þau án greinis. Með greininum fengu þau eignarfallsmerki hans.
Greinislaus eru þau nú með raunverulegri eignarfallsendingu en séu
þau með greini dugir eignarfallsending greinisins eins og áður. Þar er
því eignarfallsmerkið ekki tvítekið eins og annars er reglan og sem
raunar á við um öll föllin þegar greini hefur verið bætt við.
f lýsingarorðum er röðin -áa(-) alls staðar leyfð þar sem hún ætti
að vera skv. uppruna en þar sem -a(-) féll á eldra stigi. Á þetta jafnt
við um sterka sem veika beygingu. Þeim allómorfum sem hin foma
brottfallsregla ól af sér hefur því verið útrýmt. Eina undantekningin er
í miðstigi lýsingarorðaen stundum í efsta stigi og er þá um að ræða ein-
kvæð orð þar sem stofninn endar á -á.i9 Lýsingarorðinþrár og herskár
eru í miðstigi þrárri og herskárri en efsta stigi þráastur og herská-
18 I þessu sambandi má nefna þann framburð sem nú er allalgengur í orðum eins og
t.d. ú og slá (og brú), þ.e. í þolfalli eintölu með greini, eins og í setningunni Þeir léku
sér hjá brúnni við ána [aun:a] og skutu íslána [sdlauma].
19 Þetta á sömuleiðis við urn einkvæð lýsingarorð sem enda á -ú, -ó og -ý: trúr, mjór,
nýr.