Ritmennt - 01.01.2000, Side 63

Ritmennt - 01.01.2000, Side 63
RITMENNT VIÐHORF TIL BÓKMENNTA kennslu í latínuskólum, í þriðja hluta urn háskólanám í útlöndum, og miðar þá aðal- lega við háslcólann í Kaupmannahöfn, og í fjórða hluta „Um nytsamlega brúkan alls þessa á íslandi eður afturkomins manns til- stand þar að dauðanum fram". Hagþenkir rekur þannig feril lærdómsmannsins (eða embættismannsins) frá því að hann hefur nám sitt 5 eða 6 vetra gamall í heimaskóla og þar til hann kemur aftur til íslands frá Kaupenhafnar alcademi, með farteskið fullt af visku og lærdómi, tilbúinn að takast á við starf skólameistara, prests eða júrista. Þegar þetta er haft í huga þarf ekki að koma á óvart að bókmenntir hljóti verðugan sess í riti Jóns. Hér á eftir mun ég beina sjónum mínum annars vegar að umfjöllun um skáld- skap og skáldskaparfræði í Hagþenki og hins vegar að því viðhorfi sem þar kemur fram til ritsmíða almennt, eða kannski öllu heldur varðandi hvers konar bókmenntir menn áttu að lesa og skrifa á íslandi og hvaða tilgangi bókmenntirnar skyldu þjóna. í kafla sem nefndur er „Um latínuskáld- skap" (44-46) fjallar Jón um latneslta ltvæðagerð eins og hún var kennd slcólapilt- um og íðkuð af þeim sem höfðu gengið í gegnurn liina klassíslcu menntun latínu- slcólanna. Jón talar um að slcólasveinar þurfi að lcunna slcil á latneslcri bragfræði og „hinni brúlcanlegustu lcvæðasmíði, eftir mismun efnisins". „Kvæðasmíðið", eða að- ferðina við að smíða lcvæðið, sælcir Jón til lclassíslcrar mælslcufræði og nefnir lröfuð- þætti hennar í þessu sambandi: inventio, sem er upphugsun efnisins, amplificatio, senr er stigmögnun efnisins, dispositio, sem er niðurröðun efnisins eða efnisslcipan, og elocutio, sem er framsetning og málfar.4 Á Úr XIV. kapítula, Um latínuskáldslcap; bl. 21r í hand riti. eftir „lcvæðasmíðinu" (eða aðferðinni) fjall- ar Jón um „liið brúlcanlegasta lcvæðalcyn eftir efninu sér í lagi", og á hér við tælcifær- islcvæði. Hann nefnir ýmsar tegundir tælci- færislcvæða, eins og t.a.nr. epithalamium eða brúðlcaupsicvæði, gratulatorium eða 4 Um þessi hugtök úr mælskufræðinni má lesa í Is- lenskri stílfræði eftir Þorleif Hauksson og Þóri Óskarsson, hls. 16 og áfr., 346 og 415 og áfr. 59
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140
Side 141
Side 142
Side 143
Side 144
Side 145
Side 146
Side 147
Side 148
Side 149
Side 150
Side 151
Side 152
Side 153
Side 154
Side 155
Side 156
Side 157
Side 158
Side 159
Side 160
Side 161
Side 162
Side 163
Side 164
Side 165
Side 166
Side 167
Side 168

x

Ritmennt

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Ritmennt
https://timarit.is/publication/859

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.