Ritmennt - 01.01.2000, Síða 79

RITMENNT
PRENTNEMARNIR
Jeg var svo látinn vita af þessu og látinn fara suð-
ur, en óx það rnjög í augum og fór nauðugur, eins
og annar ístöðulítill unglingur, sem elskar for-
eldra sína og systkini heitt og hefur tekið tryggð-
um við átthaga sína, og á að skilja við allt þetta
um langan tírna, fara í allsendis-ókunnugt pláss
og gefa sig að vinnu, sem var með öllu óþckkt og
þar að auki engin löngun var til þess.
í ævisögu sinni segir Árni prófastur Þórar-
insson frá því er hann hitti Jón Steingríms-
son nýlcominn til Reylcjavíkur vorið 1877.
Árni spyr Jón ýmissa spurninga um hver
hann sé, hverra manna, lrvað hann sé að
gera og hversu gamall hann sé. Jón svarar:
„Ég verð fimmtán ára 18. júní." Allt samtal-
ið er mjög sannferðugt nema það fellur á því
að á fimmtánda afmælisdegi sínum var Jón
í Borgarfirði og liafði aldrei til Reylcjavílcur
lcomið. Árni eignar sér ennfremur heiður-
inn af því að hafa komið Jóni í lcynni við
Magnús Andréssoxr sem varð til þess að Jón
lcomst inn í Lærða slcólann, og segir Árni að
Jón hafi alla tíð þalckað sér að liann liefði
lcomist til mennta.14 Elclcert í minningum
Jóns eða bréfaslcriftum lians styður þessa
frásögn Árna, Jón nefnir Árna aldrei einu
orði sem velgjörðarmann sinn, og er því
augljóst að öll þessi frásögn Árna um að
hann liafi í raun lcomið Jóni til mennta er
tillrúningur einn.
Náinssamningur Jóns hljóðaði upp á
þriggja ára lærlingstíiTia. Þegar suður Icoitx
þótti Birni Jónssyni tíminn of stuttur og
ætlaði að fá Jón til að lofa að vera í fjögur ár
upp á þessi lcjör. Jón, sem var öllu gjörsam-
iega ólcunnugur og átti engan til að leita
ráða lijá, færðist undan og lofaði engu, en lét
þetta danlcast og dragast úr hömlu, og svo
leið og beið. Hann var í Isafoldarprent-
smiðju frá því sumarið 1877 og til lrausts
1879. í minningabrotinu 1884 lýsir hann
prentsmiðjuvinnunni svo:
... lcunni jeg liálfilla við vinnu þá, er jeg lielzt
hafði. Þá voru handpressur hafðar til prentunar
og var jeg að öllum jafnaði látinn dreifa og jafna
svertunni sem borin var á stílinn, með sívalning
einum allstórum á sljettu trjeborði, og var það
einhver leiðinlegasti starfi og hálfþreytandi. Aulc
þessa var jeg látinn bera ísafold um bæinn og
selja forlagsbælcur prentsmiðjunnar. Annars fjell
mjer vel við forstöðumann og meðeiganda prent-
smiðjunnar Björn Jónsson, en miður við yfir-
prentarann Sigm. Guðmundsson. Jeg var í fæði
og til húsa hjá útvegsbónda Jóni Ólafssyni í Hlíð-
arhúsum, er bjó rjett hjá, þar sem prentsmiðjan
þá var (í Dolctorshúsi svo nefndu).
Haustið 1878 sigldi Björn Jónsson til Kaup-
mannaliafnar mcð lconu og barn til að ljúlca
lagaprófi sínu, og tólc þá Hallgrímur Sveins-
son dómkirlcjuprestur, tTiágur Björns, við
prentsmiðjustjórninni. Við ritstjórn ísafold-
ar tólc Grímur TlioiTisen og við prófarlca-
lestri af henni Magnús Andrésson, cand.
tlreol. og biskupsskrifari. Við það að fara
með prófarlcir af ísafold og fleira til lrans
lcomst Jón í lcynni við Magnús. Brátt fór
Magnús að lofa Jóni að lrlusta á og vera í
tímum með nolclcrum ungum mönnum að
austan, þar á meðal tveimur bræðrum
Magnúsar, er hann var að lcenna reilciring og
flcira. Og svo fór að um liaustið 1879 lét
liann Jón byrja að lesa latneslca orðmynda-
fræði. Magnús félclc vinnutíma Jóns í prent-
smiðjunni styttan þannig að í stað þess að
Iryrja að vinna lcl. 7 á morgnana til lcl. 9 og
frá kl. 10 til lcl. 3 eftir liádegi og frá lcl. 4 síð-
degis til lcl. 8 á lcvöldin þá byrjaði hann elclci
14 Þórbergur Þórðarson (1946), bls. 164-67.
75