Vera - 01.10.2003, Blaðsíða 23

Fyrir nokkrum árum var ég að
ræða jafnréttismál við mömmu
og sagðist vera femínisti.
Mamma hugsaði sig um og
spurði svo hissa: geta karlar ver-
ið femínistar? Ég hafði aldrei
spáð sérstaklega í það hvort ég
sem karl gæti verið femínisti þar
sem mér fannst femínismi fyrst
og fremst snúast um réttindabar-
áttu sem mig langaði og langar
enn að taka þátt í. Ég hafði held-
ur aldrei spáð í það hvort ég gæti
verið á móti mannréttindabrot-
um í Kína þótt ég sé frá íslandi.
Spurningin hennar mömmu á alveg
rétt á sér þegar við horfurn á jafn-
réttisbaráttuna í sögulegu ljósi. Þá
baráttu hafa konur háð. Aðeins ör-
fáir karlar hafa tekið þátt í henni og
ýmsir karlar í valdastólum barist
gegn sjálfsögðum breytingum,
meðvitað jafnt sem ómeðvitað. Þá
gengni bóka eins og Karlar eru frá
Mars og konur frá Venus undir-
strika það. Kynmenning okkar er
byggð á sögulegri arfleifð og því
hvort við staðfestum þessa kyn-
menningu eða brjótum hana niður.
Við eigum íjölmörg dæmi um nið-
urrif og ekki nema tæp öld síðan
margir töldu konur ekki hafa vit á
því að kjósa og enn styttra síðan
margir töldu konur ekki hafa vit á
því að stofna bankareikning í eigin
nafni eða hæfni til þess að stýra fýr-
irtæki. Rétt er að benda á að seinni
tvær hugmyndirnar eru ekki með
öllu horfnar úr menningu okkar.
Ekki frekar en hugmyndin um að
karlar geti ekki þvegið þvotta, sinnt
ungabörnum aleinir eða haft at-
vinnu af umönnunarstarfi og það er
sjálfsagt besta dærnið um hvernig
við staðfestum menningu okkar. í
öllurn þessum dæmum erum við að
alhæfa um allar konur og alla karla,
unnið með nokkrum karlkyns
hjúkrunarfræðingum sem eru að
starfa við það sem þá langar að
starfa við og telja sig mæta minni
fordómum en áður. Þá eru þeir ó-
fáir karlarnir sem hafa sagt mér frá
hve frábært það hefur verið að geta
tekið fæðingarorlof og hve frábært
það er að hafa getað varið tíma sín-
um með börnum sínum. Breytt
þjóðfélagsskipan, sem hefur komið
til að miklu leyti vegna jafnréttis-
baráttunnar, hefur líka kallað á
þetta. í samfélagi þar sem atvinnu-
þátttaka kvenna þykir eðlileg geng-
ur ekki að halda í gömul gildi urn að
konur eigi einar að sinna heimilun-
um. Jafnréttisbarátta kvenna hefur
skilað fleiri körlum, rétt eins og
konum, fleiri tækifærum senr fleiri
og fleiri karlar taka á rnóti með
opnum örmum þó langt sé í land.
Því verður líka að vera sanrhengi í
þessu öllu. Þegar við sjáurn að karl-
Geta karlar verið femínistar? ^Gísli Hrafn Atlason
má líka benda á að hinar tvær fýrri
bylgjur femínismans eða jafnréttis-
baráttunnar snérust um „mismun-
arfemínisma“ eins og hann hefur
stundum verið lcallaður. Er þá átt
við að femínistar fyrr á tímum
gerðu sérstaldega út á kynjamun,
rætt var urn sameiginlegan reynslu-
heim kvenna og talað urn að ntikil-
vægt væri að hin mjúku gildi
kvenna fengju meira vægi í opin-
beru rými. Það var mjög mikilvægt
á þeinr tíma. Þannig voru karlar eitt
en konur eitthvað allt annað sam-
kværnt hugmyndafræðinni. í hinni
þriðju bylgju femínismans, sem
Femínistafélagið kennir sig við, höf-
um við reynt að henda þessari eðlis-
hyggju út enda eru konur ólíkar
innbyrðis og karlar ólíkir innbyrðis.
Við erum líka að reyna að hætta að
skýra félags- og menningarlega
stöðu einstaklinga út frá líffræði,
slíkt væri líffræðileg nauðhyggja.
Það að ég sé með typpi gerir ntig
ekkert færari um að vera ráðherra
eða gegna stjórnunarstöðu. Það ger-
ir mig heldur ekki óhæfari til þess
að sinna umönnunarstörfum,
prjóna eða taka fæðingarorlof. Þetta
telja hins vegar of rnargir og vel-
horfurn á kynið fyrst og fremst án
þess að horfa á einstaklingana. Við
hugsurn með kyni, sjáum það fyrst
og svo persónuna sem verður lituð í
því ljósi. Ég tel að það sé mikilvægt
að karlar taki þátt í því að reyna að
breyta þessum hugmyndum í okkar
daglega lífi. Ég held að það sé mikil-
vægt að við sýnum fram á að ein-
staklingar eigi rétt á því að litið sé á
þá óháð kyni, það er að segja á jafn-
réttisgrundvelli.
Málefni kvenna eru málefni
karla
Stundum þegar jafnréttismál og
femínismi er ræddur segja ýmsir að
þau eða þeir séu með jafnrétti, svo
framarlega að það sé ekki á kostnað
karla. Einnig heyrist oft talað urn
málefni karla annars vegar og mál-
efni kvenna lrins vegar. Ég tel að
málefni kvenna og karla séu í mesta
lagi tvær hliðar á sama peningi. Ég
tel líka að sú réttindabarátta sem
konur hafa að stærstu leyti háð hafi
opnað dyr og fjölgað möguleikum
karla en ekki verið á kostnað karla.
Mér finnst ekki lengur merkilegt að
sjá karl aleinan með barnavagn eða
karl vinna á leikskóla. Þá hef ég
Gísli Hrafn Atlason er 29 ára. Hann stundar fram-
haldsnám í mannfræði við Kaupmannahafnarhá-
skóla og er að vinna að lokaverkefni um kaup-
endur vændis. Hann er, ásamt Arnari Gíslasyni,
ráðskona femínisma- og karlahóps Femínistafé-
lagsins.

J
ar eru farnir að sinna börnurn sín-
um frekar þá gengur ekki að líta
fram hjá þeim, til að mynda í for-
ræðismálum eins og stundum er
gert. Það er jafnréttisbaráttunni ekki
til góðs, það þrengir valmöguleika
karla og kvenna og síðast en ekki
síst, það er ósanngjarnt gagnvart
börnunum. Þannig megum við ekki
skilja að málefni kynjanna enda eru
málefni kvenna líka málefni karla
og öfugt.
vera /5-6. tbl. / 2003 / 23