Vera - 01.10.2003, Blaðsíða 30

/ ÞRIÐJA BYLGJA FEMÍNISMANS
ÞORGERÐUR
EINARSDÓTTIR,
LEKTOR I'
KYNJAFRÆÐUM
Hvað er þriðja bylgjan?
Það sem kallað hefur verið þriðja bylgja femínismans
er ekkert einhlítt fyrirbæri. Á Norðurlöndum og í
Bandaríkjunum hafa komið fram hópar af ungum
femínistum sem ýmist hafa verið kenndir við ný-
femínisma eða þriðju bylgjuna. Á Norðurlöndum var
hugtakið „nýfemínismi" notað yfir hreyfingu ungra
femínista sem kom fram seint á tíunda áratugnum og
varð þekkt fyrir útgáfu bóka eins og Fittstim í Sví-
þjóð (Skugge og Olsson 1999) og Rátekst í Noregi
(Solheim og Vaagland 1999). í Danmörku var einnig
gefin út bók í sama anda. Bríet, félag ungra
femínista, sem sá um þýðingu á Píkutorfunni á ís-
lensku (Hugrún Hjaltadóttir og Kristbjörg Kristjáns-
dóttir 2000) var gjarnan flokkað með nýfemínistum.
í Bandaríkjunum hefur hugtakið „þriðja bylgja femín-
isma“ verið algengara. (Walker 1995, Heywood and
Drake 1997). Það sem þessar tvær hreyfingar eiga sam-
eiginlegt er að vinna að því að breikka möguleika ungra
kvenna til sjálfsbirtingar og sköpunar nýrra sjálfsmynda
með því að taka sér skilgreiningarvald yfir hugtökum
eins og kynferði, líkami og kynfrelsi. Það er hins vegar
mikill munur á norrænu og bandarísku femínistunum.
í Bandaríkjunum hafa tveir hópar gert tilkall til að vera
„þriðja bylgjan“. Annars vegar eru pólitískt íhaldssam-
ar, ungar háskólakonur sem hafa verið rnjög áfram um
að aðgreina sig frá annarri bylgju femínista sem þær
ásaka um fórnarlambsfemínisma. í staðinn tefla þær
fram hugmyndum sem þær kalla valda-femínisma, ein-
staklings-femínisma og jafnréttis-femínisma (Ropie
1995, Denfield 1995, Wolf 1993). Þessar konur hafa átt
greiðan aðgang að íjölmiðlum og verið hrósað af íhalds-
sömum blöðum. Þær hafa hins vegar fengið harða gagn-
rýni frá öðrum hópi sem einnig kennir sig við þriðju
bylgjuna en byggir á arfi annarrar bylgju femínisma og
er í gagnrýnni samræðu við hana í stað árása á hana (sjá
t.d. http://www.io.com/~wwwave /index.html#search).
Þessi hreyfmg, sem meira á skylt við róttækan femín-
isma, hefur gagnrýnt hinn íhaldssama arm fyrir einstak-
lingshyggju og elítisma. Rökin eru þau að ofuráhersla
þeirra á einstaklinginn og einstaklingsfrelsi endurspegli
forréttindastöðu þeirra sjálfra og samræmist ekki sam-
stöðuhugsun og réttlætishugsjónum hins róttæka
femínisma sem berst fyrir samfélagslegum breytingum
til handa öllum konum og jaðarhópum. (Heywood and
Drake 1997, Siegel 1997, Sorisio 1997).
Femínstafélag íslands hefur sérstöðu
Norrænu nýfemínistarnir hafa ekki alveg sloppið við
gagnrýni um einstaklingshyggju og að skorta þekkingu
og yflrsýn yfir kerfislægt misrétti þjóðfélagsins (Holm-
quist 2000, 0veraas 1999). Engu að síður hefur norræna
nýfemínistahreyfmgin verið trú femínískum gildum um
samstöðu og sameiginlega baráttu kvenna. Þeim hefur
einnig verið mjög vel tekið af eldri kynslóðum
femínista. Femínistafélag Islands er frábrugðið norrænu
nýfemínistunum og amerísku hreyfingunni í nokkrum
atriðum. Fí er fjöldahreyfmg þar sem hinir hóparnir eru
frekar fámennir hópar ungra kvenna. FÍ tekur til kynja-
frelsis og jafnréttismála í víðasta skilningi og er þannig
allsherjarhreyfing, þar sem hinar hreyfmgarnar hafa af-
markaðri baráttumál (sjálfsmyndasköpun, endurskil-
greiningar á kynferði og kynfrelsi). FÍ hefur leitast við
að byggja brýr milli kynslóða þar sem hinar hreyfing-
arnar horfa meira til málefna ungra kvenna. Fí beitir
fjölþættari aðferðum og vinnur á breiðari vettvangi en
hinar hreyfmgarnar þar sem FÍ leitast m.a. við að sam-
eina aðferðir eldri hreyfmga og nýjar aðferðir, m.a.
mjög virka notkun netsins. FÍ nýtir rannsóknir og þekk-
ingarsköpun í baráttu sinni og umræðu á markvissari
hátt en hinar hreyfingarnar. FÍ virðist ætla sér öflugra
og stærra hlutverk sem gagnrýnin pólitísk samtíma-
hreyfmg en hinar hreyfíngarnar.
Heimildir:
Denfield, Rene (1995) The New Victorians: A Young Woman’s
Challenge to the Old Feminist Order. New York, Warner Books.
Heywood, Leslie and Drake, Jennifer (ritstj.) (1997) Third Wave
Agenda. Being Feminist, Doing Feminism. University of
Minnesota Press. Minneapolis, London.
Hugrún Hjaltadóttir og Kristbjörg Kristjánsdóttir (2000) Píkutorf-
an. Reykjavík, Forlagið.
Holmquist, Ingrid (2000) From Fittstim to an archipe-lago of cool
women: Writing the self in young fcminism in Sweden today.
Paper presented at the 4th European Feminist Rcsearch Confer-
ence, Bologna 28. September - 1 October, 2000.
URL=[http://orlando. women.it/cyberarchive/files /holmquist.htm]
Roiphe, Katie (1995) The Morning Aftcr: Sex, Fear and Femin-
ism. Boston, I.ittle Brown.
Skugge, Linda Norrman and Olsson, Belinda (ritstj.) (1999) Fitt-
stim. Stockholm, Dagens Nyheter förlag.
Solheim, Hilde-Charlotte and Vaagland, Hilde (ritstj.) (1999)
Rátekst. Oslo, Aschehoug.
Walker, Rebccca (ritstj.) (1995) To Be Real: Telling the Truth and
Changing the Face of Feminism. New York, Doubleday.
Wolfi Naotni (1993) Fire With Fire: The New Female and How to
Use It. New York, Random house.
Overaas, Trine (1999) Feminsme eller individualisme? [ Bókaritdókur
um Rátekst], Kultur, August 1999,
URL=[http://www.underdusken.no/dusker/html/9909/index.plip3?fremvis=23]
X
30/5-6. tbl./2003 /vera