Akranes - 01.07.1957, Side 50

ar því vitanlega er æskilegt, aS almenn-
ingur fylgist með þjóðmálum svo að alls
konar múgmennskusjónarmið ráði siður
atkvæðum manna á kjördögum.
Málefnalegri umræður um þjóðmál
kosta ekki aukin fjárútlát heldur aukið
og bætt siðferði í málsmeðferð, sem ætti
að vera öllum til góðs þegar til lengdar
lætur.
Þriðja aðalhlutverkið, að flytja menn-
ingar- og skemmtiefni er langerfiðast og
gerir mestar kröfur til blaðamannanna
sjálfra. Fátækt islenzkra blaða gerir það
að verkum, að erfitt er að gera þessu
nógu góð skil, en einmitt sökum fámenn-
isins ríður þjóðinni sérstaklega á því að
vel takist í þessu efni.
Eigi blaðamaður að teljast til afburða-
manna verður hann ekki aðeins að vera
vitur og menntaður, hann verður líka að
vera andlega frjáls. Engin óeðlileg höft
mega draga úr störfum hans. Það ræður
í raun og veru úrslitum um framför eða
afturför menningar þjóða, hvort afburða-
mennirnir geta haft meiri áhrif á meðal-
mennina eða meðalmennimir taka for-
ustuna sökum fjölmennis síns, og knýja
afburðamennina til óvirkni eða neyða þá
til að sinna verkefnum, sem ekki eru í
samræmi við hæfileika þeirra. Sigri af-
burðamennirnir er þjóðin á framfara-
braut hvað menningu snertir, verði fána-
berar meðalmennskunnar í fararbroddi
leitar menningin undan brekkunni. Fáir
eða engir hafa eins góða afstöðu til menn-
ingaráhrifa á þjóðir og vel menntaðir og
gáfaðir blaðamenn. Séu þeir þannig sett-
ir, að þeir fái að berjast fyrir hugsjóna-
málum, geta þeir gert stórvirki, séu þeir
settir undir eftirlit flokksforustu eða mis-
viturra blaðaeigenda, sem aðeins hugsa
um fjárhagsafkomu blaða, lamast starfs-
löngun þeirra og vinnuþrek og áður en
varir hverfa þeir í elfu meðalmennskunn-
ar eða skipta um ævistarf.
Eins og nú standa sakir eru hugsjóna-
logar afburðamanna of sjaldgæfir í ís-
lenzkum blöðum og raunar vantar þjóð-
ina menningar- og fréttablöð, sem ekki
lúta fyrst og fremst flokksvilja. Nýlega
gerði íslenzkur rithöfundur tilraun til
að halda úti óháðu blaði, sem flutti all-
mikið menningarefni í hlutfalli við stærð
sina. Maðurinn var þó ekki nógu ein-
arður gagnvart lágkúrulegum meðeig-
anda og varð að þrengja sjóndeildar-
hringinn svo mjög, að hann nær nú
sjaldnast nema að fjöllum þeim, sem
takmarka hinn eðlisfræðilega sjóndeild-
arhring ritstjórans. Þessi ósigur ritstjór-
ans var þeim mun tilfinnanlegri, sem
hann stóð í sambandi við átök um, hvort
frjáls hugsun skyldi fá að njóta sín i
blaðinu eða eigi, en einn embættismaður
þjóðarinnar, sem falin hefur verið stjórn
menningarfyrirtækis, hafði beint og ó-
beint unnið að því, að slíkur slæðingur
yrði sem minnst á sveimi í húsi því, sem
hann veitir forstöðu, og bærist þaðan til
blaðsins.
Eigi íslenzk blöð að flytja fræðiefni,
sem eitthvert gagn er að, þurfa þau að
bæta í þjónustu sína vel menntuðum
blaðamönnum og skapa þeim skilyrði til
þess að ferðast viðs vegar um heim. Fá-
menni þjóðarinnar hlýtur að reisa mikl-
ar og eðlilegar skorður við því, að þetta
sé hægt, og verður því vafalaust að leggja
mikla áherzlu á að þýða aðgengilegt
fræði- og skemmtiefni, sem raunar er
þegar gert þó af mismunandi smekkvisi
sé. Ritstjóri Dagens Nyheter í Stokk-
hólmi, sem er stærsta dagblað Norður-
landa, sagði mér fyrir nokkrum árum, að
við blaðið starfaði enginn maður, sem
hefði minni menntun en stúdentspróf, en
um það bil helmingur hefði candidatspróf
186
AKRANES