Akranes - 01.07.1957, Side 33

Eitt og annað um
Hallgrím Pétursson.
Almennt er Hallgrímur talinn fæddur
1614, ef til vill á Hólum í Hjaltadal, eða
í námunda við Hóla. Um faðernið fer
ekki milli mála, og síðar verður Pétur,
faðir hans, kirkjuvörður og hringjari á
Hólum, því að hann var náinn frændi
Guðbrandar biskups Þorlákssonar. Hitt er
einkennilegt, að engar sögur fara af móð-
ur hans, og jafnvel óvist um nafn henn-
ar. Eitthvað hefur þó verið spunnið í þá
konu, því að ekki mun það ótíðara, að
mikilhæfir gáfmnenn sæki kosti sína í
móðurkyn. Auk þess sem það hefur
löngum þótt ásannast, að við móðurkné
sé mörgu góðu frækorni sáð, sem síðar
verði að veglegri björk. Er því engin
ástæða til að ætla, að Hallgrímur eða
móðir hans hafi hér verið nokkur und-
antekning.
Seytjánda öldin var þjóðixmi ein hin
argasta. Fátækt mikil, konungur hafði
lagt undir sig miklar eignir, og hóf út-
gerð og einokunarverzlun. Hér fóru út-
lendir menn með ránum o.fl. o.fl. I þessu
umhverfi ólst upp hinn stórbrotni, mikil-
hæfi maður. Félítill, vinafár, en langaði
til að komast áfram, hina ógreiðu braut
til lærdóms og frama. Hann rekur sig
auðvitað á, eins og menn gera á öllum
öldum, en beygir sig ekki í duftið fyrir
neinum ótilneyddur.
Forlögin hafa bjargað lionum á sinn
fleka. Þar verður hann að stríða, lifa og
deyja, angraður og studdur sitt á hvað
eins og gengur. Örlög mikilmenna ráð-
ast oft eins og af einkennilegum tilvilj-
unrnn, eða að því er virðist litlum at-
vikum, þótt að baki þeirra atvika liggi
mikil og þungba'r örlög annarra manna
margra eða fárra.
Þessir mexm virðast oft vera eins og
einir og yfirgefnir. Eins og ólánið elti þá
sífellt. Þegar eitt sé liðið hjá bíði annað
á næsta leiti. Nei, Hallgrimur er ekki
einn og yfirgefirm. Guð fylgir honum
hvert fótmál. Haxrn er fullreyndur, en
sú fullreynd vekur honum ekki aðeins
von, heldur vissu um náðarríkan tilgang
með líf þessa hrösula, óstýriláta maxms,
sem svo fáum vildi lúta, nema Drottni
sínum og frelsara.
Þessum maxmi er ætlað mikið hlutverk
með lítilli þjóð. Þjóð, sem hafði verið
leidd og leiðbeint, en ekki gefið nægjan-
lega gaum að orði Drottins og fyrirheit-
um. Þegar Hallgrími er þetta ljóst, gefur
hann sig algerlega Guði á vald. Hann lif-
ir ekki lengur, heldur Guð í honum. Þar
kemur fram þetta yfirmannlega, sem öll-
um mestu mikilmennum sögunnar er
sameiginlegt. Þ. e. öllum þeim, sem Guð,
Drottinn, útvelur sem sín verkfæri, til
þess að koma fram sínum áformum í
tíma og rúmi.
Þess vegna lýsir Hallgrímur þjóðinni
enn í dag. Orð hans eru boðskapur Guðs
til að vera í fullu gildi á öld öreiganna
og erfiðleikanna. Á öld atómsins og auð-
æfanna, þegar menn halda þó að allt sé
i rauninni dautt, þótt hægt sé að kljúfa
einhvem kjarna í óendanlegar frumeind-
ir. Frumeindir, sem þeir viti þó ekkert
um annað en það, að að baki þess sé
allt óvíst um nokkurt líf.
Sem betur fer á land vort í Hallgrími
slíkan Guðsmann, sem um ókomnar aldir
forðar henni frá að verða úti á þessum
miklu auðnum efnishyggju og atómalda,
þeirra klofningsmanna með hverri kyn-
slóð, sem alltaf dýrka duftið, en sjá ekki
ljósið og lífið, sem alls staðar er á ferð
og gengur fyrir þeim. Vekjandi þá og
vakandi yfir þvi, að þeir fari ekki fram
af. Heldur samverki með Guði, öllimx
169
A K R A N E S