Freyr - 15.09.1978, Page 74

að framan greinir, var það von flestra, að
með þeim mætti takast að losna við riðu-
veiki, ekki síst þar sem fjárlaust var í eitt
ár á stórum hluta riðusvæðisins. Því miður
fór á annan veg. Tveimur til fjórum árum
eftir fjárskiptin á þessu svæði fór riðuveiki
að verða vart í nýja fjárstofninum á sumum
þeirra bæja, þar sem riða hafði verið land-
læg fyrir fjárskiptin. Frá þessum fyrstu riðu-
bæjum dreifðist sjúkdómurinn til nágranna-
bæja og síðan með fjárkaupum enn víðar
næstu árin, svo að á sjöunda áratugnum
var riða aftur orðin þekkt í mörgum sveitum
í Austur-Húnavatns-, Skagafjarðar- og Eyja-
fjarðarsýslum og gerði víða talsverðan usla.
Meðan á fjárskiptum stóð, var ekki vitað
um riðuveiki á Vestfjörðum, en árið 1953
mun hennar hafa orðið vart á Barðaströnd.
Síðan hefur riðuveikin breiðst nokkuð út og
valdið miklu tjóni á einstökum bæjum á
Barðaströnd.
Árið 1958 varð riðuveiki vart hjá tveim
fjáreigendum á Akranesi. Mun veikin síðan
hafa breiðst þaðan á fjárbú í sveitinni innan
við Akranes.
Riðuveikin kom upp í Kelduhverfi í Nor-
ur-Þingeyjarsýslu árið 1972 og um svipað
leyti á bæ í Mývatnssveit og hjá fjáreigend-
um á Húsavík í Suður-Þingeyjarsýslu. Grip-
ið var til niðurskurðar á bæ þeim, þar sem
veikinnar varð fyrst vart í Kelduhverfi, en
það kom fyrir ekki, og heldur riðuveikin þar
enn velli.
í Reykjavík varð riðuveiki vart árið 1968.
Þaðan mun veikin hafa borist til Hvera-
gerðis og í Ölfus með fjárkaupum og fóðra-
kindum.
Árið 1970 kom riðuveiki upp í Borgarfirði
eystra í Norður-Múlasýslu. Barst veikin til
flestra bæja í sveitinni næstu átta árin og
olli sums staðar tilfinnanlegu tjóni.
Árið 1971 kom riðuveiki upp í Norðfirði
og barst á næstu árum til flestra bæja f
byggðarlaginu. Síðan hefur veikin borist
suður á bóginn til Breiðdals, og á Brú á
Jökuldal mun veikinnar fyrst hafa orðið vart
á liðnu vori (1978).
Af þessu stutta yfirliti sést, að riðuveiki
hefur síðustu tvo áratugi borist til lands-
hluta, sem eru víðs fjarri þeim svæðum á
Mið-Norðurlandi, þar sem veikin hefur verið
landlæg síðan fyrir aldamót. Enn er ekki
vitað, hvernig á útbreiðslu stendur, því ekki
er kunnugt um neinar samgöngur fjár frá
svæðum, þar sem riða er landlæg, við fé á
bæjum, þar sem veikin hefur náð fótfestu á
nýjum stöðum. Að svo komnu máli verður
því að álykta, að um óbeint smit geti verið
að ræða í vissum tilvikum.
Einkenni.
Riðuveiki kemur fram í kindum, sem eru
ársgamlar og eldri, og bæði kyn verða iafnt
fyrir barðinu á henni. Algengast er, að kind-
ur 2—4 vetra taki veikina, en fé getur veikst
á öllum aldri. Fyrstu einkenni sjúkdómsins
munu oftast vera þau, að kindin kviðdregst
og leggur af. Fljótlega fer að bera á óeðli-
legum ótta og hræðslu, kindin kippist til,
hendist frá jötunni allt í einu, án þess að
verða fyrir nokkurri styggð. Ef handsama á
kindina, virðist hún oft tryllast af hræðslu
og hleypur á hvað sem fyrir er, og oft hníg-
ur hún niður, þegar henni er náð. Sé tekið
þéttfast í horn á þessum kindum, má finna
sífelldan, örfínan titring á höfðinu. Stundum
verður vart óeðlilega mikils rennslis úr nös-
um, og er þá kindin í sífellu að reyna að
hreinsa nasirnar. Oft breytist röddin, jarm-
urinn verður hás og kraftlítill, stundum
hverfur röddin að mestu. Eitt af fyrstu ein-
kennum riðuveiki er mikið tannagnísturog
smá krampadrættir í augna- og tyggivöðv-
um. Kindin leggur smám saman af og í Ijós
koma hin eiginlegu riðueinkenni, riða og
óreglulegur og óstyrkur gangur.
Ofstast er óstyrkleikinn mest áberandi á
afturfótum og slettist kindin þá til að aftan
eða hoppar, líkt og væri hún í hafti, en fram-
fætur ber hún hátt. Ef kindin er rekin hratt
á þessu stigi sjúkdómsins, er henni hætt við
að hendast um koll og fær þá oft krampa-
flog. Titringur eða riða á höfði og limum
684
F R E Y R