Freyr - 15.09.1978, Blaðsíða 76

allt eftir sýkingarleiðum. Líklegt er, að við
eðlilegar smitleiðir sé tími þessi mun iengri.
Við rannsóknir, bæði á riðu og scrapie,
hefur komið í Ijós, að vissir fjárstofnar hafa
minni viðnámsþrótt en aðrir. Með tilraunum
í Bretlandi hefur tekist, með því að setja
eingöngu á lömb undan riðuveikum kindum
eða kindum, sem síðar veikjast af riðu, að
skapa fjárstofn, þar sem svo að segja hver
einasta kind veikist af riðu 2—3 vetra göm-
ul. Á svipaðan hátt hefur tekist með sér-
stöku úrvali að mynda fjárstofn, sem hefur
mjög mikia mótstöðu gegn riðuveiki. Slík
mótstaða á þó væntanlega ekki við nema
gegn tilteknum stofnum af veiru þeirri, sem
veldur scrapie (riðu).
Þar sem scrapie (riða) er landlæg, eins
og t.d. á Bretlandseyjum, hafa menn reynt
að notfæra sér þetta og dregið úr tjóni af
völdum scrapie með sérstöku úrvali, eru þá
eingöngu sett á lömb undan fullorðnum ám,
sem ekki hafa veikst af riðu, og hrútum,
sem gefið hafa afkvæmi, þar sem ekki ber
á riðu. Öðrum kindum er skilyrðislaust
fargað og öllum kindum, sem veikjast, jafn-
skjótt og á þeim sér.
Smitleiðir eru ekki að fullu kunnar. Al-
gengast virðist vera, að kindur smitist á
húsi af veikum kindum eða kindum, sem
smitast hafa, þó að þær séu enn ekki farnar
að sýna einkenni veikinnar. Þá er smit frá
móður til afkvæmis algengt, og oft virðist
veikin leggjast á sérstaka stofna í fjárhóp-
um meir en aðra. í smituðum og veikum
kindum er smitefni mest bundið við mið-
taugakerfi og milti, en finnst í hvaða líffæri
sjúkra kinda sem er, að kalla, einnig í kjöti.
Varnaraðgeröir.
Ekki eru þekkt nein próf, sem nota má til
þess að greina kindur smitaðar af riðu-
veiki, áður en sjúkleg einkenni koma fram,
en venjulega líða 1—3 ár frá því smit á sér
stað, þar til einkenni koma í Ijós.
Ekki eru heldur þekkt nein varnarlyf eða
lækningarlyf, sem að gagni mættu koma
gegn þessari illvígu veiki.
Það voru mikil vonbrigði, þegar riða kom
upp aftur á fjárskiptasvæðunum eftir niður-
skurðinn 1945—1948. Þess vegna var gefin
út reglugerð um varnir gegn útbreiðslu riðu-
veiki í sauðfé 18. júlí 1957.
Samkvæmt reglum þessum er fjáreigend-
um skylt að tilkynna oddvita, ef riðu verður
vart í fé þeirra, svo hægt sé að fá sjúkdóms-
greiningu staðfesta. Óheimilt er að selja
eða flytja sauðfé til lífs eða dvalar frá bæj-
um, þar sem riðuveiki hefur verið staðfest.
Á bæjum, þar sem riðuveiki gerir verulegt
tjón, getur sauðfjársjúkdómanefnd heimilað
niðurskurð á heilum fjárbúum. Hefur það
verið gert nokkrum sinnum, en því miður
hefur riðan oftast haldið velli eftir slíkar
aðgerðir.
Þá eru í gildi ákvæði, þar sem hægt er
að fyrirskipa niðurskurð á fé, ef riðuveiki
verður vart í héraði, þar sem hún hefur ekki
verið kunn áður.
Ýmis fleiri ákvæði hefur reglugerð þessi
að geyma, sem miða að því að draga úr
útbreiðslu veikinnar.
Því miður hafa reglur þessar ekki verið
virtar sem skyidi.
Enn er þekking okkar á riðuveiki of tak-
mörkuð til þess, að hægt sé að gefa við-
hlítandi varnarráð gegn henni. Með tilliti til
þeirrar reynslu, sem fengist hefur, þæði hér
á landi og erlendis, er þýðingarmikið að
forðast allan samgang fjárbúa, þar sem
kunnugt er um riðuveiki, við heilbrigðar
kindur. Það ber að hafa hugfast, að margt
bendir til þess, að kindur geti smitað út frá
sér talsvert áður en veikin kemur fram í
þeim. Einnig er það reynsla, að kindur út
af riðuveikiforeldrum smitast mun oftar af
riðu heldur en þær kindur, þar sem sjúk-
dómurinn hefur ekki komið fram hjá foreldr-
unum. Því er með öllu ótækt að selja hrúta
út af riðuveikum foreldrum.
Smithætta virðist sérstaklega mikil um
sauðburðinn. Því ætti að reyna að viðhafa
sem mest hreinlæti þar, sem ær þera, og
686
F R E Y R