Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1921, Síða 14

12
TÍMARIT ÞJÓÐRÆKNISFÉLAGS ÍSLENDINGA
ísland farsældafrón.
Jónas Hallgrímsson og þeir Fjöln-
ismennirnir voru teknir til starfa á
undan Jóni Sigurðssyni. Munið þið,
hvernig tímaritið þeirra, Fjölnir, hóf
göngu sína. Þegar fyrsta hefti þess
rits barst til Islands, mun mörgum
hafa orðið starsýnt á fyrstu blaðsíð-
una. Þar stóð kvæði, sem ekki hafði
sézt fyr, kvæðið “ísland farsælda-
frón”. Mér er altaf að skiljast það
betur og betur, hver feikna áhrif 'þetta
eina kvæði kann að hafa haft, og ef
til vill allra mest fyrstu orð kvæðisins.
Það var djarft að kalla landið okkar
farsælda-frón, á þeim tíma, þegar flest
var þar í niðurníðslu. Umbótatil-
raunirnar, sem við og við höfðu verið
gerðar, t. d. á dögum Skúla Magnús-
sonar, sýndust flestar hafa farið í
strand. Þjóðin sat í hálfgerðri eymd
og volæði og sá ekki önnur ráð en að
“lifa og deyja upp á kóngsins náð”.
Danir yrðu að halda í okkur lífinu, ef
við ættum að lifa; allur þorri manna
vonlítill og trúlítill á nokkra viðreisn
fyrir þjóðina. Hvílíkt hugrekki þurfti
þá ekki til að slengja þessari fjarstæðu
framan í fólkið: ísland — farsældar-
land, hagsældarland? — En kvæðið,
sem byrjaði á þessu öfugmæli, breidd-
ist samt út — þó að vitlaust væri.
Þessi vitleysa var einhvernveginn svo
falleg, að menn gátu ekki annað en
Iært hana. Eftir nokkur ár kunnu
menn þetta kvæði um þvert og endi-
langt ísland. Og svo er enn í dag, að
hvert barnið lærir það. — Það er
sannfæring mín, að þetta eina orð —
fvrsta orðið á fyrstu blaðsíðunni í
Fjölni — hafi váldið reglulegri bylt-
ingu í hugum manna á Islandi — án
þess að þeir vissu. Þeir tóku bara við
kvæðinu brosandi og léku sér við að
læra það, léku sér að því eins og fall-
egu barnagulli. En — það gróf um
sig í huganum. Áður en menn vissu
af, voru þeir farnir að trúa því, að
þetta væri sannleikur: ísland væri,
eða gæti verið, farsældarland. Og nú
er það orðin bjargföst sannfæring
flestra íslendinga. Þetta spámanns-
orð Jónasar, sem í fyrstu leit út ems
og argasta öfugmæli, hefir haldið
sigurför inn á hvert heimili í landinu,
ekki með neinum hávaða né gaura-
gangi, heldur hægt og hljóðlega, á sinn
hátt ekki ósvipað því, þegar lipur
mannshönd leggur fræ í mold á vor-
degi, og fræið vex og ber ávöxt. Það
er undravert, hverju eitt snjalt orð
fæir á orkað, er flýgur mann frá
manni.
Eg sagði áður, að íslendingar hefðu
varla getað trúað því, að þeir hefðu
nokkurn rétt til sjálfstæðis. Þeim
fanst, mörgum hverjum, að Danir ættu
landið okkar og þjóðina með húð og
hári. Þeir þektu ekki, eða skildu ekki
þau ágætu rök, sem Jón Sigurðsson
færði fyrir sínu máli, þegar hann var
að he:mta rétt okkar af Dönum. En
þegar Matthías sendi okkur kvæðið,
sem bvrjar þannig:
“Vertu óhrædd, veika þjóð,
vörn í þinni sök
fram mun færð um síðir
með full og heilög rök,”
þá skildu allir; þetta gekk í okkur
betur en allar lærðar röksemdir. Þeg-
ar okkur var sagt það með þessum
orðum, þá máttum við til að fara að
hugsa um rökin, og gátum ekki annað
en verið sammála og trúað. En til
þess að segja það svona, þurfti skáld.