Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1921, Side 24

22
TÍMARIT ÞJÓÐRÆKNISEJÉLAGS ÍSLENDINGA
erfðagóssi fyrir borð. ÞacS væri tjón,
sem þið aldrei fengjuð bætt að fullu.
— Eg óttast það ekki svo mjög, að
mentamennirnir ykkar á meðal van-
ræki íslenzku bókmentirnar, því að
þeim ætla eg ekki minna en að finna,
hver gróði þær eru þeim. En hitt væri
eg alvarlega hræddur við, ef fólk, sem
lifir af venjulegri vinnu og minst hefir
tækifæri til að auðga anda sinn, ef það
ætlaði sér að skifta alveg um, láta af
hendi arfinn sinn í staðinn fyrir að-
fengna vöru, eða — í staðinn fyrir
ekki neitt.
Eg heyri sagt, að íslenzkir ungling-
ar í borgunum hér vestra séu að
gleyma Islenzkunni- En á hverju lifa
þeir í andlegu tilliti? Eru þeir þá í
tómstundum sínum eða á samkomum
að lesa og ræða og brjóta til mergjav
ensk snildarrit og ágæt listaverk? —
Það er ein aðalskemtun ungmennafé-
laganna á Islandi, þar sem eg þekki til,
að ræða um beztu bækurnar okkar,
fornar og nýjar.
Eða foreldrarnir, sem ekki tíma að
leggja það á börnin sín, að læra Is-
lenzku jafnframt Enskunni, kenna
þeir börnunum fegurstu ljóð og sög-
ur, sem til eru á Ensku. Þau ætlast
kanske til að skólarnir geri það. Sjálf-
sagt er eitthvað gert að því í hverjum
góðum skóla. En látið ykkur ekki
detta í hug, að það komi að sömu not-
um. Það er fjarri mér að gera Iítið
úr skólunum ykkar eða skólamentun
,yfirleitt. En það, sem unglingar eru
látnir læra í skólum, verður þeim
venjulega hvorki eins fast í minni né
eins ávaxtasamt til að auka sannarlegt
manngildi þeirra, eins og hitt, sem þau
læra t- d. af móðurvörunum. Það,
sem dýpst hefir mótað sálarlíf okkar,
það bezta, sem við kunnum, höfum
við lært svo að segja ósjálfrátt af því
að heyra beztu vini okkar fara með
það með ást og aðdáun. Eg segi ykk-
ur satt — það sem á þann hátt lærist,
er oftast það eina, sem slær eld í sál-
um ungra manna.
íslenzkar bókmentir eru hvorki
fjölbreyttar né fyrirferðarmiklar; að
vöxtunum eru þær ekki nema eins og
lítil lögg á móts við þann hafsjó, sem
til er á máli Engil-saxnesku þjóðanna-
En hvort alþýða manna í ensku lönd-
unum hefir dregið þar fleiri happa-
drætti úr sjó, en íslenzk alþýða úr
firðinum sínum, það læt eg ósagt. Að
minsta kosti þykir mér ósennilegt, að
íslenzkt alþýðufólk sæki sér eins dýr-
mæta andlega auðlegð til enskra höf-
unda eins og til íslenzkra. Eg segi ekki
þar með, að íslenzkir rithöfundar
standi enskum framar, og sízt á öllum
sviðum; en þeir geta verið okkur
betri fyrir því. Eg hygg að það sé
satt — alveg bókstaflegur sannleikur
— sem Grímur Thomsen segir:
“Sá er beztur sálargróður,
sem að vex í skauti móður.”
Víst má ala ungbarn upp á annari
fæðu en brjóstamjólk. Þó telja lækn-
arnir móðuvbrjóstið hverju barni holl-
ast. Eg efa ekki heldur, að ala megi
börn upp andlega á aðfenginni fæðu.
En sjaldan er það eins affarasælt eins
og að foreldrarnir næri andlegt líf
barna sinna á því bezta, sem þau sjálf
hafa tekið að erfðum og lifað á.
Eg vitnaði áðan í vísu eftir Grím-
Sú vísa er eintóm spakmæli. Hún er
svona í heilu líki:
“I átthagana andinn leitar,
þó ei sé loðið þar til beitar.