Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1921, Qupperneq 101

ÞJÓÐRÆKNISSAMTÖK
99
arinnar þenna a'ldarfjórðung, og gefa
út sem minnmgarrit. Kom rit þetta
út 1913 (Minnigarrit stúkunnar Heklu,
Wpeg. Ó. S. Thorgeirisson, 1913.
<8vo 156 bls.), og er hið eina íslenzka
rit, er gefið hefir verið út af íslenzku
Góðtemplarareglunni vestan hafs.
Með nokkrum orðum hefir verið að
Jiví vikið í frásögn þessari, að skoð-
anamunur í kirkjulegum efnum hafi
iaráðlega gert vart við sig meðal Is-
lendinga, eftir að þeir voru seztir að
og byrjað var á að stofna söfnuði.
Fram að þeim tíma gætti hans eigi,
enda komu þau málefni eigi til um-
ræðu fyr en að því kom. Þangað til
munu fæstir hafa brotið heilann um,
hverjar hinar fyrirskipuðu kenningar
væru, er laga bæri trúarsannfæringuna
eftir, en hver trúað því, sem honum
þótti trúlegast. Þessu höfðu þeir van-
ist á Islandi og eigi sætt átölum fyrir,
hafnað einu en aðhylst annað, er fram
hafði komið í kenningum prestanna,
og þeim húslestrábókum, er þeir höfðu
með höndum. Trúarsetningar þektu
þeir eigi aðrar en “kverið”, og til játn-
ingarritanna alls ekkert, nema þeir fáu,
er hlotið höfðu skólalærdóm. Aftur
höfðu nokkrir kynt sér rit Magnúsar
Eiríkssonar og héldu m'ikið af þeim,
og enn aðrir Njölu og numið megin-
hlutann a'f. En allir álitust kristnir
vera, höfðu eigi hið minsta hugboð
um, í hverju sá kenningamunur væri
fólginn, er skiftingu ræður innan Mót-
mælendakirkjunnar. Flokkanöfnin
báru óljósa þýðingu fyrir hugum all-
flestra manna. Aðál aðgreiningin var
mest megnis ifólgin í því, hvað væri
kristilegt og hvað ókristilegt í hugsun
og háttsemi. Mörgum fanst ein-
hverskonar bönd og ófrelsi hafa fylgt
ríkiskirkjunni, er þeir vildu eigi hlíta
eftir að í nýja heimsálfu var kornið.
Mikil áherzla var á það lögð, að alt
skyldi vera af frjálsum vilja. Haldið
skyldi óbreyttri þeirri kenningu, er
menn höfðu fermst upp á, án allra
frekan ákvæða.
Þetta var hið andlega veganesti, er
aMestir höfðu háft með sér að iheim-
an. Var því eigi við öðru að búast, er
menn þurftu að fara að gera sér grein
fyrir trú sinni á formlegan hátt, en að
skoðanirnar yrðu sundur'Ieitar. Þegar
farið var að semja stefnuskrár og játn-
ingar fyrir hina nýstofnuðu söfnuði,
urðu þær skoðanir ríkari hjá mörgum,
að ganga frá öllu sem frjálslegast, og
kemur þetta greiniléga í ljós í ritgerð
um “Kirkjumál í Nýja íslandi”, þar
sem skýrt er frá samþyktum um safn-
aðarmyndun í nýlendunni vorið 1877
(27. apríl), og birt er frumvarp til
“Grundvallarlaga fyrir Kirkjufélag ís-
lendinga í Vesturheimi”.4)
“Þegar nýlendumenn í vor er leið
fóru fyrir ailvöru að ræða kirkjumál-
efni vor á fundum, kom það spursmál
bráðlega fram, hvort vér skyldum
sameina oss einhverju innlendu kirkju-
félagi, eða mynda kirkjufélag út af
fyrir oss.----------Meiningar manna
voru deildar um, hvort það væri rétt
og tilhlýðilegt, að taka á móti presti
frá kirkjufélagi, hvers trúarskoðanir
menn eigi þektu, en hefðu grun um, að
væru ófrjálslegar, og talsvert frá-
brugðnar þeirri kenningu, er menn
höifðu fermst upp á-------Margir álitu,
þar eð vér værum lausir undan oki rík-
iskirkjunnar, að oss væri nær að haga
2) Sbr. “Framfari” I. ár, nr. 2,30. sept.
1877, bls- 1.