Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1923, Blaðsíða 91

í ÞJÓÐRÆKNLSHUGLEIÐINGUM VESTAN HAFS
57
því ekki arfleitt neinn að henni.
Svo er t. d. ekki sízt um ungar
stúlkur, sem lifað hafa innan um
enskt fólk og lítið æfst í gamla
málinu, eða gifst enskum. Venju-
l3ga liefir þó tungan geymst vel og
furðuvel hjá fyrstu kynslóðinni og
oft einnig furðanlega vel hjá ann-
ari kynslóðinni, einkum þeirri, sem
hefir alizt upp úti á landsbygðinni.
En hjá þriðju kynslóðinni er tung-
an undantekningarlítið annað-
Tivort algerlega týnd eða óðfluga
að glatast, og sama má segja um
aðra kynslóðina, sem elzt upp í
stórbæjunum. Það er tvent ólíkt
að varðveita þjóðernið í sveitum
eða bæjum.
í íslenzkum bygðum, þar sem
■einkum búa Islendingar, þar er
vonlegt að málið geti haldist allvel
við fyrsta sprettinn, því börnin
heyra mest eða eingöngu íslenzku
fyrstu 7 árin. En þá fara þau í
barnaskólann, þar sem kent er á
ensku, og þar blandast þau saman
við ensku börnin. íslenzkan
gleymist þó ekki þrátt fyrir þetta,
ef heimilisfólkið talar íslenzku og
heldur henni að börnunum. (Á
skólaáhrifin verður síðar minst.)
í stórbæjum og jafnvel minni
hæjum, er alt öðru rnáli að gegna.
Eörnin komast fljótt í götusollinn
og eru úti mestallan daginn. Þau
læra óðara Enskuna og íslenzkan
kemst ekki að. Þó móðirin vilji
tala við þau íslenzku, þá hítur það
ekkert á þau. Þau tala Ensku
við mömmu sína og koma henni til
að svara sér á móti á því rnáli.
Dæmi eru jafnvel þess, að móðir,
sem ekki kann Ensku, verður að
viðhafa bendingamál og skilur ekki
lcrakka sína nema með höppum og
glöppum (sbr. hænu, sem hefir
ungað út andarungum.)
Það er áreiðanlega erfiðleikum
bundið fyrir marga móðurina, að
láta börnin sín læra sitt móðurmál,
en ókleift er það ekki, sem betur
fer. Einkum er það erfitt fyrir
mæður, sem hafa litla hjálp heima
fyrir og ómegð mikla. Þær verða
að láta börnin afskiftalítil mikinn
hluta dags. Þannig atvikast oft,
að þó að móðirin sé af öllum vilja
gerð, kemst hún ekki til að tala
við börnin og kenna þeim málið,
svo það hamli upp á móti Ensk-
unni, sem að utan kemur og lærist
utan að af litlu leiksystkinunum á
götunni.
Áður en eg kom vestur, hugði eg,
að það oftast væri að kenna trassa-
sltap mæðranna og lítilsvirðingu
þeirra á íslenzkunni, að börn
vestra annaðhvort læröu ekki mál-
ið eða týndu því von bráðar niður.
Og í önugheitum út af skeytingar-
Isysi þeirra, hugsaði eg þungt í
þeirra garð. En þetta kom af fá-
fræði minni.
Það er varasamt að kasta þung-
um steini á blessað kvenfólkið, eins
í þessu máli sem öðrum. Það get-
ur hver sett sig í spor íslenzkrar
móður, sem er fædd í Vesturheimi
og sem hefir í rauninni aldrei lært
til hlítar Islenzku, en enskan orðin
langtömust. Annað gegnir um
rnóður, sem fædd er á íslandi. Eng-
inn getur þakkað henni, þó hún
kenni barni sínu íslenzku sem
móðurmál.
Tímarnir breytast og mennirnir
með. Eitt atriði er eftirtektarvert
í því sambandi.