Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1931, Síða 33

SIGURÐUR NORDAL
15
En greinin er miklu meira en
frumdrættir tómir. í henni fer Nor-
dal eldi anda síns um þetta hrjóstr-
uga land, svo jafnvel steinarnir
virðast fá líf og lit. Undir höndum
hans rís saga íslenzkra bókmenta,
sem barátta milli innlendrar erfðar
og útlendra áhrifa, þar sem út-
lendu áhrifin verða þó ávalt að
lúta í lægra haldi fyrir íhaldi hins
þjóðlega máls og menta.
Nordal finnur þetta íhald í drótt-
kvæðunum og rímunum, sem verða
stofninn að hinum þjóðlegu bók-
mentum. Jafnvel fáránlegustu verk
þessa stíls fá gildi sitt sem stíflur
og straumbrjótar gegn flóði erlendu
áhrifanna, er reis hæst á siðaskifta-
öldinni.
Niðurstaðan af þessu verður sú,
að Nordal, sem sjálfur hafði veitt
nýjum erlendum straumi inn í bók-
mentirnar, verður nú að nokkru
leyti fulltrúi dróttkvæðanna og
rímnanna, hins þjóðlega stofns,
gegn öfgum hinna útlendu áhrifa:
“Vér megum ekki við því, að rit-
höfundar vorir svigni eins og strá
fyrir hverjum goluþyt bókmenta-
tízku, er um Norðurálfuna blæs,
og verk þeirra verði svo framtíð-
inni ónýt”.
VII.
Vér sjáum hér að saga Nordals
virðist bregða ljósi yfir menningar-
strauma nútímans. Hitt er þó jafn-
líklegt, að Nordal hafi skoðað sög-
una við Ijós samtíðar-menningar,
og það er víst, að íslenzk nútíðar-
menning og þroski hennar hefir um
langan aldur legið honum á hjarta.
Ein af fyrstu greinum hans Þýð-
ingar (í Skírni 1919) er einmitt
herhvöt til íslendinga að fljóta ekki
sofandi að feigðarósi í þeim mál-
um. En þótt sú grein sé 5 árum
eldri en inngangur Lestrarbókar-
innar, þá verður varla séð að veru-
legs stefnumunar gæti, nema svo
sé að áherzlan á varðveizlu þjóðar-
arfsnis sé nokkru þyngri í Lestrar-
bókinni en í Skírnisgreininni.
Rætur þeirrar greinar standa
djúpt í áhyggju þeirri um hag
þjóðarinnar, er Nordal ber í brjósti
— eins og allir góðir íslendingar
hljóta að bera — á utanvistarárum
sínum. Hvað eftir annað hafði hann
spurt sjálfan sig: Hvað höfum vér
Islendingar þess, er réttlætt geti
kröfu vora til þegnréttar í heimi
þjóðanna? í hverju getum vér orð-
ið leiðtogar, hvar er landnám sér-
eðlis vors? Og svarið var. Alþýðu-
menning vor er einstök í sinni
röð. Þar er pundið, sem oss er fal-
ið til ávöxtunar.
En á hverju hefir þessi alþýðu-
menning lifað? Á bókum? Hvað
er þá líklegra en að bezta ráðið
til þess að efla hana sé bækur og
aftur bækur. Vér höfum tekið upp
barnaskólafyrirkomulag að dæmi
annara þjóða, sem ekki eiga al-
þýðumenning á borð við vora. Væri
ekki betra að fylgja bendingum
innlendrar reynslu, og leggja alt
kapp á að fá alþýðu fleiri og betri
bækur í hendur en hún hefir átt
kost á? Er ekki bezta ráöið að
þýða erlend úrvalsrit og fræðibæk-
ur og láta ríkið gefa þær út?
Þótt yfirleitt væri góður rómur
ger að þessari grein Nordals, þá
fékk hún honum líka andstæðinga
meðal manna er litu svo á, að hér
kendi rómantísks oftrausts á forn-