Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1954, Page 71

ÍSLENZK HELGIKVÆÐI Á MIÐÖLDUM
53
son og kallaður Ölduhryggjarskáld
(d. 1534); af kvæðum hans lifir nú
ekki ein staka svo menn viti. Jón
Hallsson „fyrir sunnan“ (d. 1538)
orti Ellikvœði og voru erindi úr því
birt í Vísnabók Guðbrands biskups
(1612). Sigurður blindur „fyrir
austan“ orti meðal annars rímur,
þsr á meðal Hektorsrímur með Jóni
Arasyni biskupi. Lengi héldu menn
líka að hann væri höfundur ágæts
kvæðis, sem Rósa kallast, með svip
af Lilju, en Páll E. Ólason telur það
sennilegt að þetta kvæði sé heldur
eftir Sigurð Narfason í Fagradal í
Hölum (15,—16. öld). Ef þetta er
rett er ekki einu sinni hægt að
tengja Fagradal „fyrir austan“ við
°afn Sigurðar blinda.1) Síðastur er
nefndur Gunni fyrir norðan; það er
Gunni Hallsson Hólaskáld (d. 1545);
honum eru kenndar Ólafsvísur með
ekki of mikilli vissu.
Nálægt lokum hinnar kaþólsku
ð var þaS, sem J6n Þorkelsson
. Lí' Hann áleit aS SigurSur blindur
e i bfliS í Fagradal i Mýrdal, sem aS
gTrm Var 1 Auslfir'SingafjórÖungi hinum
þ . la (nátSi vestur aS Fölalæk). ASrir
j !r sem tii greina gátu komiS voru Fagri-
Jir 1 Breiðdal og Fagridalur í Vopna-
ag ’ hugSi um stund, að hægt kynni
jj,,vera a® sýna fram á að Jón biskup á
.,fvr^m sæti ekki meS nokkru m6ti sagt
ág lf, austan“ um mann sem frá Hólum
nfltl ^ hla-Ut aS búa suSur í Mýrdal frá
bessT1^ nrálvenju. En mér varS ekki aS
Son ari hysgju minni. Sr. Jón Steingríms-
sinnaSírlfar svo 1 19, kapítula æfisögu
undirr ,,!ý™ ff.ori5alaK 6r SkagafirSi suSur
Ráynf‘® bar eftir (b. e. 17 52), bá eg var á
fiskik aö’ för eg enn austur á land til
°g ^ari5 eg enn kunnugur góSum
hðganr, Um mönnum og bó eg fengi
hann hi' fheyPtan undir Eyjafjöllum, var
b®ru f]pJ fiestum beim svo húsrakur meS
horður i'Ia’ aS elgi gat staí5i8 sína vigt bá
Qt f °s var® eg bví heldur aS fara
meS
Vestm:
tePpr
annaeyjar og eiga undir von
aldar birtast tveir höfundar í nokk-
uð skýrara ljósi: Hallur Ögmundar-
son (1501—39), prestur á Vestfjörð-
um, höfundur Gimsteins, Máríu-
blóms, Náðar og Nikulásardrápu og
Jón biskup Arason á Hólum, alltaf
álitinn mesta skáld sinnar tíðar og
venjulega talinn höfundur kvæð-
annar Ljómur, Niðurstigningsvísur
og Krossvísur, þótt Jón Helgason
leyfi honum aðeins Píslargrát og
Davíðsdikt með vissu.
í þeim tveim bindum, sem út eru
komin af Miðaldakvæðum Jóns
Helgasonar eru um hundrað helgi-
kvæði kaþólsk frá tímabilinu 1400—
1550 — fimm sinnum fleiri en helgi-
kvæði frá 14. öld og má þó vera að
sum þeirra ætti að dagsetja eftir
1400. Af því að flest af þessum kvæð-
um er nafnlaust, er auðveldast að
flokka þau eftir efni.
Fyrst eru kvæði sem fjalla um
sköpunina, syndafallið, endurlausn-
ina og dómsdag. Þetta er efnið í
Lilju, Rósu og Ljómum og fjórum
kvæðum betur, alls sjö kvæðum.
Hátturinn Liljulag (hrynhent) er
líka notaður í Rósu (133 erindi) en
höfundur Ljóma notar nýjan hátt,
notaðan áður (?) aðeins af Skáld-
Sveini og Jóni Arasyni (í Davíðs-
dikti) ef Jón Arason er ekki höf-
undur Ljóma, sem vel má vera, þótt
ekki verði það sýnt, að ætlun Jóns
Helgasonar.
Þá eru kvæði um Krist og kross
helgan. Af þeim eru Píslargrátur
með vissu, Niðurstigningsvísur og
Krossvísur með vafa eftir Jón Ara-
son; Máríublóm (þ. e. Kristur) og
Gimsteinn (þ. e. Krossinn) eftir
Hall Ögmundarson. Fimmtán kvæði