Fréttablaðið - 01.12.2012, Blaðsíða 51

1. desember 2012 LAUGARDAGUR| HELGIN | 50
Steve Jobs
Höfundur Walter Isaacson
Þýðandi Helga Soffía Birgisdóttir
Útgáfa Sena
Fjöldi síðna 620
Chrisann Brennan
Þegar líða tók að lokum síðasta misseris
Jobs í Homestead, á vordögum 1972, fór
hann að eiga vingott við stúlku sem hét
Chrisann Brennan, sem var jafnaldri hans
en á fyrsta ári í skólanum. Hún var afar
lagleg með ljósbrúna lokka, græn augu,
há kinnbein og fínlegt yfirbragð. Hún var
einnig að ganga í gegnum skilnað foreldra
sinna og það gerði hana berskjaldaðri en
ella. „Við unnum saman að hreyfimynd og
byrjuðum síðan saman og hún var fyrsta
alvöru kærastan mín,“ sagði Jobs. Brennan
sagði síðar: „Steve var svolítið klikkaður.
Þess vegna varð ég skotin í honum.“
Klikkun Steves var af því tagi sem maður
ræktar með sér. Hann var þá þegar byrjaður
á tilraunum með áráttukennt mataræði og
át aðeins grænmeti og ávexti enda var hann
mjög grannur og spengilegur. Hann hafði
tamið sér að stara á fólk án þess að depla
augum og hafði náð fullkomnum tökum á því
að þegja löngum stundum og rjúfa svo þagn-
irnar með skyndilegum orðaflaumi. Þessi
einkennilega blanda af ákafa og fálæti, í
bland við axlasítt hárið og tjásulegt skegg,
léði honum yfirbragð sturlaðs seiðmanns.
Hann sveiflaðist á milli þess að vera sjarm-
erandi og óþægilegur. „Hann þvældist um
og leit út fyrir að vera hálfbilaður,“ sagði
Brennan. „Hann var haldinn miklum kvíða.
Það var eins og hann væri umluktur gríðar-
legu myrkri.“
Jobs var farinn að taka sýru og hann
kom Brennan upp á það líka, á hveitiakri
rétt utan við Sunnyvale. „Það var frábært,“
sagði hann. „Ég hafði verið að hlusta mikið
á Bach. Allt í einu fór hveitiakurinn að spila
Bach. Þetta var stórkostlegasta tilfinning
sem ég hafði upplifað fram að þessu. Mér
leið eins og hljómsveitarstjóra í sinfóníu
Bachs sem ómaði í hveitigrasinu.“
●●●
Reed College
Sautján árum áður höfðu foreldrar Jobs
strengt heit um leið og þau ættleiddu hann:
Hann færi í háskóla. Þau höfðu því lagt hart
að sér og sparað samviskusamlega í háskóla-
sjóð, sem var ekki stór en dugði þó til þegar
hann útskrifaðist úr framhaldsskóla. En
Jobs, sem sífellt varð þrjóskari, gerði þeim
ekki auðvelt að efna loforðið. Í fyrstu velti
hann því fyrir sér að sleppa alveg háskóla-
námi. „Ég hugsa að ég hefði líkast til
farið til New York ef ég hefði ekki farið í
háskóla,“ sagði hann þegar hann velti því
fyrir sér hversu ólíkt líf hans – og kannski
okkar allra – hefði verið ef hann hefði valið
þá leið. Þegar foreldrar hans lögðu hart að
honum að fara í háskóla brást hann við með
yfirvegaðri frekju.
Hann tók ekki í mál að fara í ríkisskóla
eins og Berkeley, þar sem Woz var, þrátt
fyrir að skólagjöldin væru mun viðráðan-
legri. Hann vildi heldur ekki skoða Stanford,
sem var í næsta nágrenni og myndi líklega
bjóða honum skólastyrk. „Krakkarnir sem
stunduðu nám í Stanford vissu strax hvað
þeir vildu verða,“ sagði hann. „Þeir voru í
raun ekkert listrænir. Mig langaði að vera
í skóla sem væri meira listrænn og spenn-
andi.“
Þess í stað heimtaði hann að sækja aðeins
um inngöngu í Reed College, einka rekinn
listaskóla í Portland í Oregon, sem var
einn af dýrustu skólum landsins. Hann var
í heimsókn hjá Woz í Berkeley þegar faðir
hans hringdi til að láta hann vita að honum
hefði borist bréf frá Reed þar sem honum
var boðið pláss. Hann reyndi að fá hann ofan
af því að þiggja það. Það gerði móðir hans
líka. Þau sögðust ekki ráða við skólagjöldin.
En sonur þeirra svaraði með afarkostum: Ef
hann kæmist ekki í Reed þá færi hann ekki
í háskóla. Þau gáfu sig, eins og venjulega.
Það voru einungis eitt þúsund nemendur í
Reed, helmingi færri en í Homestead High.
Skólinn var þekktur fyrir frjálslyndan
hippalífsstíl, sem fór svolítið einkennilega
saman við miklar akademískar kröfur og
stífan kjarna námsefnis. Fimm árum áður
hafði Timothy Leary, helsti lærimeistari í
speki skynörvandi uppljómunar, setið með
krosslagðar lappirnar í matsalnum í Reed á
háskólafyrirlestraferðinni sinni League for
Spiritual Discovery (LSD) og messað yfir
lýðnum: „Eins og allar stórar trúarhreyf-
ingar sögunnar leitum við að guð dómnum
hið innra … Þessi fornu markmið skil-
greinum við í myndhverfingu samtímans –
kveikja á, stilla inn, hverfa frá.“ Margir í
Reed tóku öll þrjú boðin alvarlega, meira en
þriðjungur nemenda skólans á áttunda ára-
tugnum hvarf frá námi.
Þegar kom að því að Jobs skyldi innritast
um haustið 1972 óku foreldrar hans honum
til Portland, en í enn einni uppreisninni vildi
hann ekki leyfa þeim að koma með sér inn
á lóðina. Reyndar sleppti hann því meira
að segja að kveðja þau og þakka fyrir sig.
Hann rifjaði þetta upp síðar með sjaldséðri
eftirsjá: Þetta er eitt af því sem ég virkilega
skammast mín fyrir í lífinu. Ég var ekki
mjög tillitssamur og ég særði tilfinningar
þeirra. Ég hefði ekki átt að gera það. Þau
höfðu lagt svo mikið á sig til að koma mér
þangað, en ég vildi bara ekki að þau væru
þarna. Ég vildi ekki að neinn vissi að ég ætti
foreldra. Ég vildi vera eins og munaðarleys-
ingi sem hefði flækst um landið með lestum
og bara allt í einu birst þarna, með engar
rætur, engin tengsl, engan bakgrunn.
Seint um árið 1972 varð grundvallarhugar-
farsbreyting innan bandarískra háskóla.
Áhugi þjóðarinnar á Víetnamstríðinu og her-
kvaðningunni sem því fylgdi fór minnkandi.
Pólitísk aðgerðastefna í háskólum dvínaði
og margar samræður á síðkvöldum sner-
ust í stað hennar um leit að leiðum til sjálfs-
ræktar. Jobs varð fyrir miklum áhrifum af
ýmiss konar bókum um andleg málefni og
uppljómun, ber þar sérstaklega að nefna Be
Here Now, sem var leiðarvísir um hug-
leiðslu og undraheim ofskynjunar-
lyfja eftir Baba Ram Dass, sem áður
hét Richard Alpert. „Hún var stór-
brotin,“ sagði Jobs. „Hún breytti
mér og mörgum vinum mínum.“
Nánasti vinur hans á þessum
tíma var annar nýnemi með jafn-
rytjulegan skeggvöxt, Daniel
Kottke, sem hafði hitt Jobs viku
eftir að þeir hófu nám í Reed og
deildi áhuga hans á zen, Dylan og
sýru. Kottke var úr fínu úthverfi
í New York, hann var klár en lág-
stemmdur, blómabarn að háttalagi sem
virkaði enn mýkri týpa vegna áhuga hans á
búddisma. Sú andlega leit hafði leitt hann til
þess að hafna veraldlegum eigum en honum
fannst engu að síður mikið til segulbands-
spilara Jobs koma. „Steve átti TEAC-græjur
með tveimur spólum og svakalegt magn af
Dylan-bútleggum,“ sagði Kottke síðar.
„Hann var bæði mjög svalur og
hátæknilegur.“
●●●
Þeir Kottke höfðu gaman
af þýsku skákafbrigði frá
nítjándu öld sem kallast
Kriegspiel, þar sem menn
sitja bak í bak, hvor með
sitt taflborðið og tafl-
menn, svo þeir sjá ekki
taflborð og taflmenn
andstæðingsins. Dóm-
ari lætur vita hvort leik-
ur sem leikmaður vill
leika er leyfilegur eða
ekki og leikmenn verða
að reyna að átta sig á því
hvar taflmenn andstæð-
ingsins eru. „Klikk-
aðasta skák sem ég
fór í með þeim var í
slengjandi slagveðri
við arineld,“ sagði Hol-
mes, sem gegndi hlut-
verki dómara. „Þeir
voru á sýrutrippi. Þeir
tefldu svo hratt að ég
átti í mesta basli við að
halda í við þá.“
Önnur bók sem hafði
gríðarleg áhrif á Jobs þetta
fyrsta ár í háskóla var Diet for
a Small Planet eftir Frances
Moore Lappé, sem fjallaði um
þann ávinning sem hljóta má af
grænmetisfæði, bæði persónulegan
og plánetunnar vegna. „Þá hætti ég
eigin lega alveg að leggja mér kjöt til
munns,“ sagði hann. En bókin ýtti
einnig undir tilhneigingu hans til
að leggjast í mjög öfgakennda matar kúra,
sem fólu í sér úthreinsun, föstur eða að éta
eingöngu eina eða tvær fæðutegundir, svo
sem gulrætur og epli, vikum saman.
Jobs og Kottke gerðust grænmetisætur
af fullri alvöru fyrsta árið í Reed. „Steve
tók það enn alvarlegar en ég,“ sagði Kottke.
„Hann lifði á Roman Meal morgunkorni.“
Þeir versluðu hjá kaupfélagi bænda þar
sem Jobs keypti kassa af morgunkorn-
inu, sem entist honum út vikuna, og stór-
ar pakkningar af heilsufæði. „Hann keypti
stóra kassa af döðlum og hnetum og haug af
gulrótum, síðan fékk hann sér Champion-
safapressu og við bjuggum til gulrótarsafa
og gulrótarsalöt. Það gekk einu sinni sú saga
að Steve hefði einu sinni orðið appelsínu-
gulur á litinn af öllu þessu gulrótaráti og
það er nokkuð til í því.“ Vinir hans muna
eftir því að hafa séð hann stundum með app-
elsínugulan blæ yfir sér.
●●●
… hverfa frá
Jobs varð fljótlega leiður á háskólanum.
Honum fannst gaman að vera í Reed, bara
ekki gaman að sitja skyldunámskeiðin. Í
raun varð hann undrandi yfir að komast að
því að þrátt fyrir allan hippablæinn á skól-
anum giltu mjög strangar kröfur um nám-
skeið. Þegar Wozniak kom í heimsókn veif-
aði Jobs stundatöflunni framan í hann og
sagði: „Þeir láta mig taka alla þessa kúrsa.“
Woz svaraði: „Já, það er það sem þeir gera í
háskóla.“ Jobs neitaði að sækja þá tíma sem
hann var skráður í og fór þess í stað í þá sem
hann langaði til að mæta í, eins
og danstíma þar sem hann
gat bæði leyft sköpunar-
kraftinum að njóta sín og
hitt stelpur. „Ég hefði
aldrei neitað að taka
skyldukúrsana, þar
er munur á persónu-
leikum okkar,“ sagði
Wozniak kíminn.
Jobs sagði síðar
að hann hefði einnig
verið kominn með
samviskubit yfir því
að eyða svo miklu af
sparifé foreldra sinna
í nám sem honum
fa n nst ek k i
þess virði.
„Allt sparifé foreldra minna fór í að greiða
háskólagjöld fyrir mig,“ sagði hann í
frægri ræðu til útskriftarnema í Stanford.
„Ég hafði ekki hugmynd um hvað ég vildi
gera í lífinu og enga hugmynd um hvernig
háskólinn átti að hjálpa mér að komast að
því. Og ég var að eyða öllu því fé sem for-
eldrar mínir höfðu safnað um ævina. Svo
ég ákvað að hverfa frá námi og treysta á að
þetta myndi allt einhvern veginn reddast.“
Hann langaði í rauninni ekki til að fara
frá Reed, hann vildi bara hætta að greiða
skólagjöldin og sitja námskeið sem hann
hafði engan áhuga á. Það merkilega er að
Reed leyfði þessu að viðgangast. „Hann
var ákaflega fróðleiksfús og það var mjög
heillandi,“ sagði deildarforseti yfir mál-
efnum stúdenta, Jack Dudman. „Hann
neitaði að gangast umhugsunarlaust inn
á viðtekin sannindi og hann langaði til að
skoða allar hliðar á sjálfum sér.“ Dudman
leyfði Jobs að sækja tíma og gista hjá vinum
á stúdentagörðunum eftir að hann hætti að
greiða skólagjöldin.
„Um leið og ég hætti í skólanum gat ég
sleppt því að taka skyldunámskeiðin sem
mér leiddust og farið að sækja tíma í þeim
sem vöktu áhuga minn,“ sagði hann. Þar
á meðal var kúrs í skrautritun sem hann
fékk áhuga á eftir að hafa séð auglýsinga-
spjöld í skólanum sem voru listilega hand-
skrifuð. „Ég lærði um serif og sans serif,
um hvernig breyta má bili á milli mismun-
andi bókstafasamsetninga, um hvað það er
sem gerir góða prentlist góða. Þetta var fal-
legt, sagnfræðilegt, listilega hárfínt á hátt
sem vísindin geta ekki fangað og mér fannst
þetta heillandi.“
Þetta var enn eitt dæmið um hvernig
Jobs staðsetti sig meðvitað á mótum lista og
tækni. Í öllum framleiðsluvörum hans var
þess gætt að tæknin færi listavel saman við
frábæra hönnun, fágun, mannlega þætti og
jafnvel rómantík. Hann var í fararbroddi
þeirra sem stuðluðu að graf ískum og not-
endavænum viðmótum. Skrautritunar námið
átti eftir gegna stóru hlutverki að því leyti.
„Ef ég hefði aldrei litið inn í þennan ákveðna
tíma í háskóla hefði Makkinn aldrei haft
fjölbreytt úrval leturgerða eða samræmt bil
á milli fonta. Og þar sem Windows hermdi
einfaldlega eftir Makkanum er líklegt að
engin einkatölva hefði búið yfir þessu.“
Jobs skrimti í sínum bóhemíska lífs-
stíl á jöðrum háskólasamfélagsins. Hann
gekk oftast berfættur en klæddist sand-
ölum þegar snjóaði. Elizabeth Holmes útbjó
máltíðir fyrir hann og reyndi að halda í við
áráttur hans varðandi mataræði. Hann
safnaði gosflöskum til að fá skila-
gjaldið, hélt áfram að mæta í Hare
Krishna- hofið á sunnudögum til
að fá ókeypis máltíð og klæddist
dúnúlpu í ókynta bíl skúrnum
sem hann leigði fyrir 20 doll-
ara á mánuði. Þegar hann
vantaði peninga tók hann að
sér að dytta að rafeindabún-
aði fyrir rannsóknarstofu
sálfræðideildarinnar sem
notaður var í til raunum
á dýrahegðun. Chris-
ann Brennan kom annað
slagið í heimsókn. Sam-
band þeirra hökti stefnu-
laust áfram. En oftast
nær sinnti hann hrær-
ingum í eigin sálarkim-
um og persónulegri leit
sinni að uppljómun.
„Ég óx úr grasi á
töfrandi tímum,“ sagði
hann síðar. „Meðvit-
und okkar var hafin
upp af zen og líka
með LSD.“ Hann
hélt því enn fram
síðar á lífsleiðinni
að ofskynjunarlyf
hefðu átt sinn þátt í að
færa sig nær því að öðl-
ast uppljómun. „Það var mögnuð upp lifun
að taka LSD, ein af þeim mikilvægustu á
ævi minni. LSD sýnir manni að það er til
önnur hlið á peningnum og maður man
hana ekki þegar áhrifin dvína, en maður
veit af henni. Það styrkti mig í trúnni á hvað
skiptir máli – að skapa stórkostlega hluti í
stað þess að búa til peninga, að veita hlutum
aftur út í straum sögunnar og mannlegrar
samvitundar að eins miklu marki og mér
var unnt.“
Mögnuð upplifun að taka LSD
Skömmu eftir að stofnandi og aðalhugmyndasmiður Apple, Steve Jobs, lést í október á síðasta ári kom ævisaga hans út en
hún var samin að undirlagi Jobs sem hafði þó engin afskipti af endanlegri gerð verksins. Hér er gripið niður í 3. kafla bókar-
innar sem nýkomin er út í íslenskri þýðingu. Þar segir af háskólaárum Jobs, mataráráttu, innhverfri íhugun og LSD-neyslu.