Fréttablaðið - 01.12.2012, Blaðsíða 56

1. desember 2012 LAUGARDAGUR| HELGIN | 56
Grettissöguflandrið hefst í Við-vík þar sem Þorbjörn öngull, banamaður Grettis, bjó. Ekki má þó gera minna úr hlut Þur-íðar, fóstru öngulsins, en það voru vélráð hennar sem réðu
úrslitum í viðureign Skagfirðinga við
Gretti.
Í Viðvík býr nú Kári Ottósson og Guð-
ríður Magnúsdóttir kona hans. Kári var
óvopnaður þegar blaðamann bar að garði
en þá hafði bóndinn nýlokið heyönnum.
Hann var ekki lengi að taka við sér þegar
blaðamaður spurði hvort Grettis saga væri
ábúendum í Viðvík hugleikin.
Seiðkonan hefur áhrif enn
„Það er varla annað hægt,“ segir Kári og
snýr sér til norðurs. „Sérðu þúfuna þarna?“
Blaðamaður játar því. „Það sést nú kannski
ekki vel héðan en þarna undir er Kirkju-
steinn. Þar undir liggur fóstran Þuríður.“
Þeir ganga í átt að steininum. Þuríður
þessi var seiðkona og er skemmst frá því
að segja að fjölkynngi hennar beit betur
en vopn allra Skagfirðinga þegar kom að
atlögunni að Gretti. Hún lagði álög vond
á rekavið nokkurn og lét hann svo reka
að Drangey þar sem þræll Grettis tók við
honum. Þegar Grettir ætlaði að höggva
viðinn rann saxið af skaftinu svo garpur-
inn hjó óvart í læri sér. Komst sullur mikill
í sárið svo hann var orðinn helsár þegar
Þorbjörn öngull loks leitaði lags og sótti að
honum liggjandi á fleti sínu.
„Ég veit ekki hvort hægt sé að segja að
hún sé enn að,“ segir Kári þegar komið er
að Kerlingarsteini. „En hitt veit ég að það
fer alltaf að rigna þegar það er slegið hér á
blettinum, það bregst ekki. En að öðru leyti
hefur hún hægt um sig,“ segir bóndinn og
brosir við.
Á ofanverðri 19. öld dvaldi í Viðvík ungur
maður, Rögnvaldur Jónsson, síðar ábúandi
á Þröm. Sagt er að hann hafi séð til konu
nokkurrar sem vísast var ekki af þessum
heimi og var það mál manna að þar hafi
Þuríður verið á ferli.
Þar sem öngullinn geymdi Grettishaus
En hún er ekki sú eina sem á jarðneskar
leifar sínar í túninu við Viðvík því hausinn
á Gretti hafði þar viðkomu. Þannig er mál
með vexti að Þorbjörn öngull hugðist fá fé
fyrir vígið og í þeim tilgangi ætlaði hann
að mæta með hausinn á þing. Grettisbúr
var sá staður nefndur er höfuðið var geymt
svo blaðamaður spyr, meðan rölt er að
tóftum gamla fjárhússins, hvort vitað sé
hvar þetta var.
„Mér skilst að Grettisbúr hafi verið við
fjárhúsin gömlu hér í Viðvík og þau voru
í þessum tóftum hérna,“ segir hann og
stígur fæti á tóftir fyrir norðan kirkjuna.
„Ætli Grettisbúr hafi bara ekki verið hér,“
segir Kári þegar hann hefur fundið álit-
legan stað í tóftunum.
Konur eru sterkari en karlar
Viðvík hefur yfir fleiri sögufrægum ábú-
endum að státa en þar bjó Þorgils skarði
Böðvarsson eins og sagt er frá í Sturl-
ungu. Var hann gleðimaður mikill svo sam-
kvæmis lífið var með miklum ágætum í
þá tíð. En fleiri gleðimenn koma við sögu
á flandrinu því blaðamaður lagði lykkju
á leið sína út á Reykjaströnd og kom við á
Glaumbæ. Þar bjó Glaumur á sínum tíma
og hafði Grettir Ásmundarson svo gaman
af þeim fýr að hann tók karlinn með sér til
Drangeyjar. Eftir víg Grettis gerðist hins
vegar gamanið grátt hjá Glaumi og þótti
Þorbirni öngli hann svo leiðinlegur að hann
drap hann til að losna við vælið í honum.
Loks er komið að Reykjum en þar er gott
að bregða sér í sjósund vilji maður upp-
lifa Grettlu en Grettir kom þar að landi
þegar hann synti frá Drangey. Er hann lá
nakinn í lautu eftir sundið kom þar að grið-
kona nokkur og gerði að gamni sínu þegar
hún sá hvað hann var lítt vaxinn niður. Nú
er hins vegar vel látið að sundgestum á
Reykjum. Þegar blaðamaður fékk sér kaffi
hjá Erlu Guðmundsdóttur sem stóð vaktina
við Grettislaug horfði hún út í Drangey og
segir stolt: „Þarna höfum við sönnun þess
að karlar eru veikbyggðari en konur.“
„Nú?“ spyr blaðamaður og svelgist á
kaffinu. „Jú, þarna stendur kerlingin enn,“
segir hún og bendir á drangann sem stendur
skammt frá Drangey. „Þarna var karlinn
líka en hann hrundi í hafið í jarðskjálfta
miklum árið 1755. En konan stendur þarna
enn eins og sjá má.“ Það var ekki annað að
gera fyrir blaðamann en kyngja því.
Breiðu spjótin tíðkast ekki á Bjargi
Ekki dugir á Grettissöguflandri að vafra
aðeins um vígaslóðir. Rétt er að koma við á
Bjargi í Miðfirði þar sem Grettir bjó. Þegar
blaðamaður kemur að Bjargi ber hann að
dyrum en enginn opnar. Fer hann þá að
litast um og sér til Karls Sigurgeirssonar
sem er að færa heyrúllurnar að fjárhús-
unum. Fljótlega er farið að ræða um Gretti
svo blaðamaður spyr hvort bændur á Bjargi
séu betri vinnumenn en Grettir forðum.
Karl kemur strax sínum manni til varnar.
„Grettir var nú ekkert slæmur vinnumaður,“
svo kemur á hann hik. „Ja, reyndar fór hann
illa með gásirnar, hann sneri þær úr háls-
liðnum enda þótti honum það löðurmannlegt
verk að gæta gása. Jú, og reyndar teljast það
ekki góð bústörf að flá hesta en það má ekki
gleyma því að þegar Grettir tók við sér var
hann manna duglegastur. Eins og í sjóferð-
inni til Noregs þegar hann loksins fékkst til
að hætta að skjalla skipstjórafrúna í sökkv-
andi skipi og tók til við að ausa bátinn, þá jós
hann á við átta manns og þurrkaði bátinn
upp. Þetta leika nú ekki allir vinnumenn
eftir.“
Hausinn í eldhúsglugganum
Blaðamaður spyr um Axel, bróður Karls,
sem býr að Bjargi en Karl býr á Hvamms-
tanga þó þeir bræður reki búið saman.
„Hann er heima,“ segir hann. „Kom hann
ekki til dyra? Þá hefur hann ekki heyrt í þér.
Opnaðu þá bara og farðu inn.“
Ekki leist blaðamanni á þetta en lætur
sig hafa það og gengur inn í bæinn. Hann
er kominn inn á gang þegar hann minnist
þess að líklegast sé ráðlegast fyrir bóndann
að koma ekki til dyra á Bjargi því þess er
skemmst að minnast að Atli, bróðir Grettis,
fór eitt sinn til dyra til þess eins að fá spjót
í gegnum sig miðjan. Bar hann sig vel þrátt
fyrir áfallið og sagði: „Tíðkast nú hin breiðu
spjótin,“ en féll niður dauður að svo sögðu.
Axel var hins vegar óvopnaður þegar hann
kom fram á gang. Blaðamaður gerir grein
fyrir erindi sínu og segir að Karl hafi sagt
sér eitt og annað um staðhætti. „Komdu og
fáðu þér kaffi,“ segir Axel og blaðamaður
eltir hann inn í eldhús. „Sagði Kalli þér frá
þessu?“ spyr hann og lítur út um eldhús-
gluggann en þaðan blasir við steinn nokkur á
túninu. „Þarna er Grettisþúfa,“ segir Axel og
réttir blaðamanni kaffibollann. „Er hausinn
þarna undir?“ spyr blaðamaður eins og barn-
ið. „Yes,“ svarar Axel með dularfullum svip.
„Þetta var níðingsverk“
Grettir er greinilega ljóslifandi í huga bónd-
ans á Bjargi því ekki er hann fyrr sestur en
hann fer að ræða málefni Grettis af miklum
þunga. „Þeir ráðlögðu Þorbirni að fara ekki
með höfuðið á þing því hann myndi ekkert
fá fyrir það.“ Svo horfir hann í augu blaða-
manns og líklega hafa svo leiftrandi augu
ekki litið nokkurn mann frá því Glámur
horfði í augun á Gretti forðum daga. „Enda
var þetta níðingsverk,“ segir hann af miklum
þunga. Svo fær Axel sér kaffisopa og lítur
svo aftur á blaðamann en þá með stráka-
legu brosi og bætir við: „Það verður að hafa
gaman af þessu.“
Þegar blaðamaður hefur útskýrt flandur
sitt segir bóndi: „Það er verst að ekki er búið
á Þórhallsstöðum þar sem Grettir og Glámur
áttust við.“ Þá er aftur hið ábúðarfulla
augna ráð komið upp. „Það var hrikalegt,“
segir Axel og svo rekur hann orðaskipti og
viðureign Grettis og Gláms af svo mikilli
innlifun að það er engu líkara en glíman
hafi farið fram deginum áður. Svo verður
bóndinn meyr þegar talið berst að Ásdísi
móður Grettis en hún hefur verið skáldum
táknmynd um móðurást.
Heimalningur gætir Grettis
Þótt ábúandinn á Bjargi sé vinveittur komu-
manni var blaðamanni veitt aðför við bæinn.
Þegar hann ætlaði að fara að Grettisþúfu
kom þar að heimalningur svartur mjög og
hleypur að honum með litlu hornin sín og
ægilegt jarm. Var honum heitt í hamsi og er
ekki annað hægt en virða hann fyrir hug-
rekkið en aflsmunir eru allnokkrir þegar
lamb og fullvaxta Arnfirðingur eigast við. Þó
nokkurt skáldaleyfi sé til siðs í Íslendinga-
sögum væri fulllangt gengið að segja að
Grettir hafi tekið sér bólfestu í heimalning
þessum.
Með hausinn af Gretti úti í garði
Fæstir Íslendingar finna fyrir sérstöku návígi við fornsögurnar. Hjá mörgum ábúendum sögufrægra bóla hefur punkturinn hins
vegar ekki enn verið settur aftan við sögurnar. Jón Sigurður Eyjólfsson flandraði um sögustaði Grettlu og kom meðal annars við
á Bjargi þar sem Grettir Ásmundsson bjó. Ábúandinn þar gnístir tönnum þegar talið berst að vígi Grettis, því níðingsverki.
GRETTISLAUG OG DRANGEY Gott er að ylja sér í Grettislaug. Í baksýn sést
Drangey og staðfesting á því að konur eru sterkbyggðari en menn.
KÁRI OTTÓSSON Kári í Viðvík þarf enn að búa við dynti Þuríðar seiðkonu. Hún
er þó alls ekki jafn ódæl og hún var við Gretti forðum daga.
AXEL SIGURGEIRSSON Á BJARGI Axel er hærður vel og heldur rauða litnum á sextugasta og fjórða aldursári. Það segir hann Grettisgenunum að þakka.
➜ Norðurland vestra
1
2
3
4
5
1 Viðvík 2 Glaumbær 3 Reykir 4 Drangey 5 Bjarg
Jón Sigurður Eyjólfsson
jse@frettabladid.is