Fréttablaðið - 01.12.2012, Blaðsíða 19

1. desember 2012 LAUGARDAGURSKOÐUN GUNNAR
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík Sími: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is og Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is HELGAREFNI: Sigríður Björg Tómasdóttir, ritstjórnarfulltrúi, sigridur@frettabladid.is
MENNING: Bergsteinn Sigurðsson bergsteinn@frettabladid.is DÆGURMÁL: Kjartan Guðmundsson kjartan@frettabladid.is ÍÞRÓTTIR: Sigurður Elvar Þórólfsson seth@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Ólafur Þ. Stephensen olafur@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að
fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í
gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
Ólafur Þ.
Stephensen
olafur@frettabladid.is
AF KÖGUNARHÓLI ÞORSTEINS PÁLSSONAR
Stjórnmálamenn og stjórn-málaskýrendur virðast á einu máli um að túlka yfir-burða sigur Hönnu Birnu
Kristjánsdóttur, fyrrum borgar-
stjóra, í prófkjöri Sjálfstæðis-
flokksins í Reykjavík sem ákall
um breytingar. Það er án efa rétt
ályktun. Hitt getur verið þyngri
þraut að greina til hlítar hvers
kyns breytinga megi vænta.
Víst er að sjálfstæðismenn í
Reykjavík vildu nýjan fulltrúa
í leiðtogahóp flokksins. Stund-
um er nóg að tefla fram nýjum
nöfnum til að endurvekja traust.
Ástæðulaust er
að gera lítið úr
slíkum breyt-
i n g u m . E n
úrslitin segja
ekkert um hvort
þátttakendur í
prófkjörinu hafi
ætlað sér eitt-
hvað annað eða
talið þörf á því. Málefnaleg áhrif
eru því á huldu.
Spurningunni hvort Sjálfstæð-
isflokkurinn þrengist til hægri
eða opnast nær miðjunni er ósvar-
að. Þó að Hanna Birna Kristjáns-
dóttir hafi ekki talað mikið um
pólitísk stefnumál hefur hún sent
skilaboð um pólitíska starfshætti.
Boðskapur hennar í þeim efnum
er: Samstarf og samvinna á breið-
um grundvelli.
Þetta fyrirheit er algjör and-
stæða við vinnulag formanna rík-
isstjórnarflokkanna sem frá upp-
hafi hefur byggst á átökum. Þeir
hafa hafnað öllum málamiðlunum
í átt að miðjunni og því síður yfir
hana til borgaralegra viðhorfa.
Í reynd yfirgáfu þeir strax nor-
ræna málamiðlunarlíkanið sem
þeir kenndu sig við.
Breytingar
Ástæðan fyrir átakapólitík síðustu ára er ekki endilega sú að formenn ríkisstjórn-
arflokkanna elski fremur stríð
en frið. Skýringin er miklu frem-
ur hin að þeir eru ekki fúsir til að
miðla málum og taka tillit til ann-
arra pólitískra viðhorfa en þeirra
sem liggja lengst til vinstri, að
Evrópumálinu fráskildu. Þeir líta
svo á að þjóðin hafi falið þeim að
knýja þau fram með góðu eða illu.
Þegar nýr frambjóðandi í leið-
togahópi Sjálfstæðisflokksins
stendur andspænis því mikla verk-
efni að gera samvinnustjórnmál
að veruleika á vettvangi þjóðmál-
anna snýst það um málamiðlanir
sem lúta að grundvallar stefnu-
málum ólíkra flokka. Ella eru
orðin tóm. Þess vegna má vænta
þess að á næstunni muni flokk-
urinn gera grein fyrir því hvern-
ig hann hyggst teikna upp sættir
milli stríðandi afla.
Viss hætta er á að samstjórn
Sjálfstæðisflokks og Framsóknar-
flokks framlengi óbreyttar átaka-
línur með öfugum formerkjum.
Samvinnustjórnmál þýða breiðara
samstarf sem næði að minnsta
kosti annað hvort til VG eða Sam-
fylkingarinnar.
Fyrsta verkefnið gæti verið að
sýna samvinnustjórnmál í verki
innan Sjálfstæðisflokksins. Eins
og sakir standa eru Evrópumálin
eina ágreiningsefnið. Að vísu kalla
fáir á að ákvörðun þar um verði
tekin nú. En margir vilja halda
þeim möguleika opnum þegar að
því kemur að ákveða framtíðar
gjaldmiðil; hugsanlega á miðju
næsta kjörtímabili.
Að því leyti er þetta prófraun
fyrir nýjan frambjóðanda í leið-
togahópnum að boðskapurinn um
samvinnustjórnmál er líklegri til
að hafa áhrif út á við hafi hann
verið reyndur innanhúss fyrst.
Eftir prófkjörið ættu sáttastjórn-
mál að vera áhrifaríkari en áður.
Þverstæðan er sú að fyrstu yfirlýs-
ingar Hönnu Birnu Kristjánsdótt-
ur benda ekki til að sáttapólitíkin
eigi að ná til þessa máls.
Nái hún ekki einu sinni til þess
að halda Evrópumálunum opnum
er rökrétt að ætla að fyrir liggi
útfærð hugmynd um annan kost
en evruna sem tryggi stöðugleika,
samkeppnishæfni og sátt. Ella
væri óráð að loka dyrum.
Hvar byrjar samstarfspólitíkin?
Stuðningsmenn Samfylkingar-innar hafa ekki talið rétt að tefla mörgu nýju fólki fram
við næstu kosningar. Á hinn bóg-
inn fer þar fram uppgjör milli
þeirra sem vilja viðhalda þröngri
stöðu lengst til vinstri og hinna
sem telja rétt að opna flokkinn í
átt að miðjunni. Þar gætu því orðið
pólitískar breytingar án nýrra liðs-
manna.
Árni Páll Árnason, reyndur
þingmaður og útskúfaður ráðherra
vegna frjálslyndra viðhorfa, fer
fyrir þeim sem telja rétt að flokk-
urinn hverfi á ný að hefðbundinni
jafnaðarstefnu. Greining hans
í Silfri Egils um síðustu helgi á
þeim efnahagslegu viðfangsefn-
um sem glíma þarf við var ábyrgt
framlag til stjórnmálaumræðunn-
ar. Óhætt er að draga þá ályktun
að hann hafi þar opnað fyrir sátta-
pólitík. Það er eftirtektarvert
nýmæli.
Slái Sjálfstæðisflokkurinn hend-
inni á móti þeirri opnun gæti Sam-
fylkingin hins vegar einangrast
vegna Evrópumálanna; nema hún
fórni þeim. Neyðist hún til þess er
sennilegra að það gerist gagnvart
VG og Framsóknarflokknum en
Sjálfstæðisflokknum.
Líkurnar á slíkri stjórn eru tals-
verðar. Þannig er enn hætta á að
kosningarnar breyti málefnalega
ekki öðru en að möguleikanum á
nýrri mynt verði hafnað áður en
hann kemur raunverulega upp.
Hverju breyta kosningarnar?
L
ítið virðist enn fara fyrir þeim vönduðu vinnubrögðum sem
þingheimur var sammála um að yrði að hafa við meðferð
stjórnarskrárfrumvarpsins eftir þjóðaratkvæðið á dögunum.
Öll skoðun málsins af hálfu þingsins er enn í skötulíki.
Lögfræðingahópur, sem fenginn var til að fara yfir
stjórnarskrárdrögin, gerði við þau margvíslegar athugasemdir. Hann
ályktaði sömuleiðis að enn hefði ekkert heildstætt og skipulagt mat
farið fram á áhrifum stjórnarskrártillagnanna í heild. Slíkt útheimti
þverfaglega vinnu, sem hópnum hefði ekki verið falin.
Beiðni meirihluta Alþingis um að Feneyjanefnd Evrópuráðsins
skoði málið má telja skref í áttina að frumvarpið fái þá efnislegu rýni
sem það á skilið. En það dugir ekki til. Með fullri virðingu fyrir þeim
sem í nefndinni sitja, hafa þeir í
fyrsta lagi fengið alltof skamman
tíma til að bregðast við beiðninni
og álit þeirra kemur í öðru lagi
ekki í staðinn fyrir rýni fræði-
manna sem hafa sérþekkingu á
íslenzkri stjórnskipan.
Nú hafa fagnefndir Alþingis
óskað eftir umsögnum um
einstaka hluta frumvarpsins. Tíminn sem sérfræðingum og hags-
munaaðilum er gefinn til að skila þeim inn er fáránlega stuttur, miklu
styttri en oft þegar um mun léttvægari mál er að ræða. Þannig má
ekki umgangast veigamiklar breytingar á stjórnarskrá Íslands.
Fréttablaðið ræddi á fimmtudag við þrjá fræðimenn, sem ekki
er hægt að saka um að vera hluti hinna myrku afturhaldsafla eða
sérlega andsnúnir núverandi stjórnvöldum. Þetta voru Gunnar Helgi
Kristinsson, stjórnmálafræðiprófessor við Háskóla Íslands, Bryndís
Hlöðversdóttir, lögfræðingur og rektor Háskólans á Bifröst, og Ágúst
Þór Árnason, heimspekingur og formaður lagadeildar Háskólans á
Akureyri. Þau eru öll afar gagnrýnin bæði á innihald stjórnarskrár-
frumvarpsins og það ferli, sem Alþingi hefur sett það í.
Gunnar Helgi átelur þannig að í frumvarpinu sé lagt upp með ein-
hverja útgáfu af beinu lýðræði, sem hvergi sé til í heiminum. Róttækt
fyrirkomulag þjóðaratkvæðagreiðslna eigi sér ekki hliðstæðu í neinu
þingræðisríki. „En vilji fólk fara út í þá vegferð að finna og prófa
sérviskulegasta stjórnkerfi sem hægt er að finna í heiminum þá væri
kannski æskilegt að rannsaka það betur fyrst,“ segir Gunnar Helgi.
Öll þrjú leggja áherzlu á að vegna þess að úttekt og rannsóknir
skorti, sé í raun afar óljóst hvaða afleiðingar stjórnarskrárbreyting-
arnar muni hafa. Ágúst Þór segir að að svo miklu leyti sem hægt sé
að greina hina nýju stjórnskipan sé vandséð að hún verði til góðs.
„Hugmyndir stjórnlagaráðs virðast ýta undir lýðhyggju, óskilvirkni
og átakastjórnmál,“ segir hann.
Bryndís bendir á að útilokað sé að frumvarpið fari óbreytt í
gegnum þingið. Ótækt sé að afgreiða nýja stjórnarskrá í ágreiningi í
stóru sem smáu. Þar stendur hins vegar hnífurinn í kúnni; meirihluti
Alþingis virðist hafa tekið mark á órökstuddum yfirlýsingum sumra
stjórnlagaráðsmanna um að varla megi hnika til orði í textanum.
Alþingi verður að hlusta á rökstudda gagnrýni á frumvarp stjórn-
lagaráðs, leita til þeirra sem mesta þekkingu hafa á íslenzkri stjórn-
skipan og gefa sér til þess góðan tíma. Þegar um grundvallarlög
landsins er að tefla leggja menn ekki upp í illa undirbúna óvissuferð.
Verður hlustað á gagnrýni á stjórnarskrárdrögin?
Illa undirbúin
óvissuferð