Læknablaðið - 15.05.1995, Síða 24

398
LÆKNABLAÐIÐ 1995; 81
Table VIII. Utility rate ofsmall bowel biopsy for celiac disease in Iceland.
Patient population No of positive Total no of Utility rate
A) Adults, A,+A2, all 23 810 0.028
A,) Adults, all except in Nordurland eystra region 13 1984-1991 439 0.030
a2) Adults, only in Nordurland eystra region, 1982-1991 10 371 0.027
B) Children in lceland 1977-1991 2 149* 0.013
* This is a minimum figure. All biopsies from before 1984 are probably not counted, because of lack of complete information from 1977-1983.
greindust 1977 og 1978, viö 8 og 18 mánaða
aldur. Þau höfðu bæði haft einkenni frá fárra
mánaða aldri, þjáðst af niðurgangi, uppköstum
og vanþrifum. Þau féllu út af sínum vaxtarkúrf-
um, voru innan við fimmta hundraðshlutfall í
þyngd og eðlileg lengdaraukning hætti. Þau
voru kviðmikil og með fituskitu. Allir sjúkling-
ar urðu einkennalausir við meðferð með glút-
ensnauðu fæði og/eða sterameðferð, að meðal-
tali eftir níu mánuði (miðgildið var fimm mán-
uðir).
Nytjahlutfall mjógirnissýnatöku var 0,028
hjá fullorðnunt, en helmingi lægra hjá börnum,
eða 0,013 (tafla VIII). Reiknað var sérstaklega
út nytjahlutfall fullorðinna á Norðurlandi
eystra annars vegar og annarra hluta landsins
hins vegar og var það mjög svipað (tafla VIII).
Umræða
Niðurstöður þessarar rannsóknar sýna að
glútenóþol í görn er fátíður sjúkdómur á Is-
landi. Mælt algengi hans í lok ársins 1991 var
1:9600, sem er mun lægra en í nágrannalönd-
unum í Norðvestur-Evrópu, en þar er algengi
yfirleitt á bilinu 1:1000-1:2000 (1). Algengi
sjúkdómsins er sagt langhæst á vesturhluta Ir-
lands 1:300 (5). Dæmi um algengari tölur eru
frá Skotlandi, en þar er algengi 1:1639 (6) og í
Svíþjóð er það 1:1047 hjá fullorðnum (7).
Þannig virðist glúten-garnamein vera fimm til
10 sinnum algengara í flestum nálægum lönd-
um en hér á landi. Þótt sjúkdómurinn sé ekki
algengur hérlendis fór tíðni tilfella ört vaxandi
á síðasta áratugi rannsóknartímabilsins. Þessu
ber þó að taka með fyrirvara þar sem mæld
tíðni (greind tilfelli) er ekki það sarna og raun-
veruleg tíðni. Ljóst er að á síðustu árunt hefur
fundist hópur sjúklinga, ógreindur frá fyrri
tímabilum, samanber langa greiningartöf.
Vafalítið hefur aukin þekking lækna á sjúk-
dómnum haft hér áhrif, auk meiri vitneskju
almennings um þennan kvilla. Auðveldari
greiningartækni með speglun og sýnatöku hef-
ur vafalítið haft sitt að segja (8). Vaxandi fjöldi
vefjasýna er tekinn úr smáþörmum íslendinga
til útilokunar á glútenóþoli. Dærni um slíkt er
að öll sýni á FSA voru tekin á síðasta þriðjungi
tímabilins. Nú má segja að töluvert sé leitað að
sjúkdómnum, samanber fjölda innsendra
vefjasýna. Hlutfall sýna með sjúkdóminn er þó
lágt eða 0,028 hjá fullorðnum. Á það ber þó að
h'ta að við höfum ekki upplýsingar um nytja-
hlutfall þessarar rannsóknar frá öðrum löndum
þannig að engan samanburð er að fá. Þetta
þýðir að taka þarf sýni frá 36 íslenskum sjúk-
lingum til að greina eitt tilfelli. Athuga ber
hvort bæta megi val sjúklinga til sýnatöku, til
dæmis með því að mæla glúten mótefni, en það
er álit sumra (9).
Ef litið er sérstaklega á íslensk börn er sjúk-
dómurinn afar fátíður. Algengi hér, 1:34.100,
er það lægsta sem lýst hefur verið í Evrópu
(2,10,11). Þetta er þrátt fyrir mikla leit að sjúk-
dómnum í börnum hérlendis síðasta áratug
rannsóknartímabilsins, samanber fjölda smá-
girnissýna, en mjög lágt nytjahlutfall rýrir tekt-
irnar. Þörf ábending þar að lútandi er að helm-
ingur fullorðinna í þessari rannsókn hafði ein-
kenni þegar á barnsaldri. Þetta undirstrikar að
raunverulegt algengi meðal barna er vafalítið
hærra en okkar tölur segja til unt. Vandamálið
virðist vera að finna þessi börn. í Svíþjóð hefur
nýgengi glúten-garnameins farið vaxandi hjá
börnum og er 3,5:1000 lifandi nýfædd börn (2).
Þetta gerir glútenóþol einn algengasta lang-
vinna barnasjúkdóminn í Svíþjóð. Hins vegar
er nýgengi lágt í Dannrörku eða 0,09:1000 lif-
andi nýfædd börn (10). Reiknað gildi á íslandi
er enn lægra eða 0,016:1000.
Athyglisverð er ójöfn dreifing glútenóþols
tilfella eftir landshlutum, það er flestir sjúk-
lingar greinast og alast upp á Norðurlandi
eystra. Er þessi ntisdreifing sjúkdómsins raun-
verulega eða ekki? Er eitthvað í unrhverfi,
mataræði eða erfðaeiginleikum Norðlendinga
sem kyndir undir þennan sjúkdóm? Vissulega