Læknablaðið - 15.01.1996, Síða 28

16
LÆKNABLAÐIÐ 1996; 82
auki bættist við mjög mikil sýklalyfjanotkun á
leikskólunum (57), sem gerði ónæmum pneu-
mókokkum auðveldara að ná sér á strik, en
næmum pneumókokkum.
Erfiðara er að útskýra hvers vegna dreyfing-
in hefur verið meiri og hraðari hér en á hinum
Norðurlöndunum. Eftirfarandi þættir hafa þó
án efa þýðingu: Þeir penicillín ónæmu pneu-
mókokkar sem náðu útbreiðslu hér voru allir
ónæmir fyrir súlfa og trímetóprími. Súlfa-trím-
etóprím notkun virðist vera sterkur áhættu-
þáttur fyrir því að börn beri penicillín ónæma
pneumókokka (58), en notkun þess hefur verið
mun meiri hér en á hinum Norðurlöndunum
(55). Mikil sýklalyfjanotkun á leikskólunum
hér skiptir einnig máli, en þótt ekki sé til sam-
anburður á sýklalyfjanotkun barna á leikskól-
um hérlendis og í Skandinavíu, er ólíklegt að
hún sé jafmikil eða meiri á hinum Norðurlönd-
unum. Fjöldi barna í fjölskyldu hefur verið
meiri hér og sömuleiðis hafa barnseignarfrí og
frí vegna veikinda barna verið styttri hérlendis
en til dæmis í Svíþjóð. Þetta bæði stækkar
áhættuhópinn (börn) og eykur álagið á leik-
skólunum. Síðast en ekki síst má nefna meira
vinnuálag á íslandi en hinum Norðurlöndun-
um. Foreldrar hafa því minni tíma með börn-
um sínum hérlendis, en það eykur álagið á
leikskólana, og um leið er líklegra að börnin
séu send á leikskólana áður en þau hafa að
fullu náð sér eftir öndunarfærasýkingar og eru
þá jafnvel enn að taka inn sýklalyf.
Hvað hefur áunnist?
Markvissum áróðri hefur verið beitt gegn
ofnotkun sýklalyfja á íslandi á síðustu árum,
bæði í hópi lækna svo og fyrir almenning. A
mynd 8 má sjá breytingar á sýklalyfjanotkun á
íslandi á síðustu árunum 1990-1993. Á þessum
árum hefur notkun sýklalyfja á íslandi minnk-
að, á sama tíma og hún hefur aukist á hinum
Norðurlöndunum. Niðurstöður úr könnuninni
á leikskólunum í Reykjavík sýndu að sýkla-
lyfjanotkunin hjá börnum hefði minnkað
marktækt (50). Persónulegar upplýsingar frá
einstökum læknum benda til þess að þessi ár-
óður sé að bera árangur. f stað þess að sækja
það fast að börnin fái sýklalyf við efri öndunar-
færasýkingum, er nú algengara að foreldrar
vilji síður að börnin séu sett á sýklalyf. Ekki er
það þó áróðrinum einum að þakka að notk-
unin hefur minnkað. Á árinu 1991 gengu í gildi
ný lög um þátttöku sjúklinga í greiðslu sýkla-
lyfja og höfðu þau marktæk áhrif til minni
sýklalyfjanotkunar á því ári, eins og sjá má á
mynd 8.
í löndum þar sem penicillín ónæmir pneu-
mókokkar komu snemma til sögunnar hefur
tíðni þeirra aukist í allt að 60%, áður en jafn-
vægi var náð (44). Óttast var að þróunin yrði
svipuð á íslandi. Nýlegar niðurstöður benda þó
til þess að þróunin verði önnur hérlendis (50).
Á síðasta ári lækkaði nýgengi penicillín
ónæmra pneumókokka niður í 17% (frá 20%
árið 1993) (mynd 4). Ekki er ólíklegt að
ástæðan sé minni notkun sýklalyfja, ekki hvað
síst minni notkun hjá börnum. Þetta er ánægju-
leg þróun, og er óskandi að sýklalyfjanotkun
haldi áfram að minnka og stuðli þannig að enn
frekari fækkun á ónæmum sýklum.
HEIMILDIR
1. Klein DL. Pneumococcal conjugate vaccines: review
and update. Microbial Drug Resistance 1995; 1: 49-58.
2. Howie VM. Natural history of otitis media. Ann Otol
Rhinol Laryngol 1975; 84/Suppl. 19: 67-72.
3. McKee CM, Houck CL. Induced resistance to penicillin
of cultures of staphylococci, pneumococci and strepto-
cocci. Proc Soc Exp Biol Med 1943; 53: 33-4.
4. Eriksen KR. Studies on induced resistance to penicillin
in a pneumococcus type 1. Acta Pathol Microbiol Scand
1945; 22: 398^101.
5. Kislak JW, Razavi LMB, Daly AK, Finland M. Suscep-
tibility of pneumococci to nine antibiotics. Am J Med Sci
1965; 250: 261-8.
6. Hansman D, Bullen MM. A resistant pneumococcus.
Lancet 1967; ii: 264-5.
7. Hansman D, Glasgow H, Sturt J, Devitt L, Douglas R.
Increased resistance to penicillin of pneumococci isolat-
ed from man. N Engl J Med 1971; 284: 175-7.
8. Doern GV. Susceptibility tests of fastidious bacteria. In:
Murray PR, Baron EJ, Pfaller MA, Tenover FC, Yol-
ken RH, eds. Manual of Clinical Microbiology. 6th ed.
Washington DC: American Society for Microbiology,
1995: 1342-9.
9. Appelbaum PC. World-wide development of antibiotic
resistance in pneumococci [review]. Eur J Clin Micro-
biol 1987; 6: 367-77.
10. Klugman KP. Pneumococcal resistance to antibiotics
[review]. Clin Microbiol Rev 1990; 3: 171-96.
11. Baquero F, Martinez-Beltran J, Loza E. A review of
antibiotic resistance patterns of Streptococcus pneumo-
niae in Europe [review]. J Antimicrob Chemoth 1991;
28: 31-8.
12. Allen KD. Penicillin-resistant pneumococci [review]. J
Hosp Infect 1991; 17: 3-13.
13. Appelbaum PC. Antimicrobial resistance in Streptococ-
cus pneumoniae: an overview [review]. Clin Infect Dis
1992; 15: 77-83.
14. Appelbaum PC, Bhamjee A, Scragg JN, Hallett AF,
Bowen AJ, Cooper RC. Streptococcus pneumoniae re-
sistant to penicillin and chioramphenicol. Lancet 1977;
ii: 995-7.
15. Casal J. Antimicrobial susceptibility of Streptococcus
pneumoniae: serotype distribution of penicillin-resistant
strains in Spain. Antimicrob Ag Chemoth 1982; 22:
222-5.