Læknablaðið - 15.01.1996, Blaðsíða 51

LÆKNABLAÐIÐ 1996; 82
37
„eðlilegur“ fjöldi Hib stofna var í umferð mátti
búast við sýkingum af völdum Hib meðal
barna innan sex mánaða aldurs og þeirra 20%
barna á sjö til 14 mánaða aldri sem ekki höfðu
náð því magni and-PRP mótefna í blóði sem
talið er lágmark til verndar (15 ng/ml).
Magn mótefna í blóði er þó ekki algildur
mælikvarði á vernd. í börnum með lítt eða ekki
mælanleg mótefni í blóði eftir fyrstu skammta
bóluefnis getur viss vernd falist í vakningu
(priming) á T frumum ónæmiskerfisins sem
hvetja kerfið til að bregðast við með skjótri
mótefnamyndun ef sýkillinn kemur í snertingu
við það. Mögulegt er líka að mótefni í munn-
vatni séu orðin nægilega virk til varnar, þó að
mótefni í blóði séu lág.
Þessi atriði geta að nokkru leyti skýrt að
færri börn innan 14 mánaða aldurs fengu sýk-
ingar af völdum Hib árin 1990-1991 en búast
mátti við ef öll börn með <0,15 pg/ml and-PRP
í blóði væru óvarin.
Frá árinu 1992 hefur hætta á sýkingum
minnkað mikið vegna fækkunar Hib stofna í
umferð.
Nokkrir fullorðnir einstaklingar fengu þó
blóð- eða heilahimnusýkingar af völdum Hib á
árunum 1992-1993.
En verða varnir gegn Hib framkallaðar af
bóluefnum varanlegar þegar Hib stofnar eru
lítt eða ekki í umferð til að hvetja mótefna-
framleiðslu?
Það er mögulegt ef rétt reynist að vissir E.
coli stofnar eða aðrar bakteríur með mótefna-
vaka svipaða PRP geti hvatt Hib mótefnafram-
leiðslu á náttúrlegan hátt (13).
Gerist það ekki hvenær verður þá þörf á
hvatningarskammti gegn Hib? Svar við því
hver hætta verður framvegis á sjúkdómum af
völdum Hib í unglingum eða fullorðnum fæst
vart nema fylgst verði með því hvort Hib mót-
efni fara þverrandi með aldri. Smithætta er að
vísu lítil þar sem bólusetning hefur fækkað eða
útrýmt Hib berum en í löndum þar sem Hib
bólusetning er ekki framkvæmd (til dæmis í
Austur-Evrópu) hlýtur að vera nokkur hætta á
sýkingum af völdum Hib fyrir varnarlausa ein-
staklinga. Hér var mótefnamagn gegn Hib enn
fullnægjandi 1993 hjá börnum fæddum 1989 og
jókst mikið við hvatningarskammt. En athuga
ber að á fyrsta og öðru aldursári þeirra var enn
mikið af Hib stofnum í umferð sem gátu hvatt
mótefnamyndun. Barn sem hafði ekki mælan-
leg mótefni eftir fjóra PRP-D skammta en há
mótefni þriggja ára hefur trúlega komist í tæri
við Hib.
Árangur af bólusetningu með PRP-D hér er
mjög góður og vandséð hvernig hægt er að
bæta hann. Enn hefur því ekki verið skipt um
bóluefni gegn Hib þó að komin séu á markað
önnur sem hafa það fram yfir PRP-D að fram-
kalla há mótefni í blóði strax á fyrsta aldurs-
misseri (14-16). Það er mjög mikilvægur kostur
þar sem heilahimnubólga af völdum Hib er
algeng og leggst nær eingöngu á börn á fyrsta
ári svo sem í byggðum eskimóa í Alaska en þar
reyndist PRP-D miklu verr en í Finnlandi
(14,17). Hérlendis var miðgildi aldurs þeirra
níu til 10 barna sem að meðaltali veiktust ár-
lega af heilahimnubólgu af völdum Hib 16
mánuðir, 33% veiktust á fyrsta ári og 10%
innan sex mánaða (1). Hér voru því hlutfalls-
lega færri börn líkleg til að fá þann sjúkdóm
eftir einn til þrjá skammta af PRP-D en í Al-
aska.
Af nýrri bóluefnum gegn Hib má nefna
HbOC (HibTITER®, markaðsleyfi 1990) frá
Praxis- Lederle Biologics, U.S.A.og PRP-T
(ACT-HIB®, markaðsleyfi 1993) frá Pasteur
Mérieux, Frakklandi. Það fyrrnefnda er sam-
sett úr styttum sykrungskeðjum (oligosacchari-
de) úr hjúpi Hib, tengdum óskaðlegu afbrigði
af barnaveiki toxíni (CRM 197) en í PRP-T® er
hjúpsykrungur Hib (PRP) tengdur tetanus
toxoíði (T), sama efni og notað er til bólsetn-
ingar gegn stífkrampa.
Bóluefni gegn pneumókokkum og meningó-
kokkum úr hjúpsykrungum tengdum tetanus
toxoíði eru í þróun. Verði þau notuð í framtíð-
inni fyrir ungbörn auk PRP-T bóluefnis vaknar
spurning um hvort takmörk séu fyrir magni og
fjölda skammta af tetanus toxoíði sem hægt er
að gefa á ungbarnaskeiði og síðar, ef þörf er á
hvatningarskömmtum, án þess að til ofnæmis
komi. Við upphafsrannsóknir á tetanus toxoíð
tengdum Hib og pneumókokka bóluefnum hjá
fullorðnum voru staðbundin ofnæmisviðbrögð
alltíð (18). Slík viðbrögð hafa hins vegar ekki
verið áberandi hjá ungbörnum bólusettum
með bóluefni gegn Hib tengdu tetanus toxoíði.
Hvatningarskammtur með PRP-D sem hér var
gefinn þriggja til fjögurra ára börnum jók mót-
efni gegn barnaveiki og því er líklegt að hvatn-
ingarskammtur á þeim aldri eða síðar með
bóluefni tengdu tetanus toxoíði muni auka
mótefni gegn stífkrampa. Minnt skal á að sex
ára börn hér á landi fá hvatningarskammta af