Læknablaðið - 15.01.1996, Blaðsíða 60

44
LÆKNABLAÐIÐ 1996; 82
örðugt að meta afleiðingar sýklalyfjanotkunar
sem taldist röng eða ábótavant, enda miðaði
rannsóknin ekki að því. Megintilgangur athug-
unarinnar var að kanna réttmæti sýklalyfja-
ávísana, og nýta niðurstöðurnar til ábendinga
um hvað mætti betur fara og hvernig væri unnt
að bæta úr. Of- og misnotkun sýklalyfja hefur
einkum þrjár afleiðingar: Aukinn kostnað,
aukaverkanir og lyfjaónæmi baktería (14).
Bætt notkun dregur úr þeim. Samkvæmt upp-
lýsingum frá apóteki Landspítalans nam kostn-
aður árið 1994 vegna sýklalyfja 44,5 milljónum
króna (15), raunkostnaður spítalans vegna
sýklalyfja er mun hærri vegna ýmiss jaðar-
kostnaðar sem til fellur, til dæmis vegna inn-
rennslis í æð, þéttnimælinga á sýklalyfjum, ým-
issa blóð- og þvagrannsókna beinlínis vegna
lyfjanna, ræktana og fleira (16). Þótt ekki væri
unnt að spara nema þau 15% lyfjaávísana sem í
þessari rannsókn töldust rangar væri unnt að
lækka lyfjakostnað Landspítalans um 7-10
milljónir króna á ári. Hafa ber einnig í huga að
einungis um 15% sýklalyfjanotkunar í landinu
fer fram á sjúkrahúsum og sýnt hefur fram á
meðal annars hér á landi að sýklalyfjaávísanir
utan sjúkrahúsa geta einnig verið misvísandi,
þó ekki hafi verið gerð könnun á réttmæti
sýklalyfjaávísana í heilsugæslu (17).
Þó aukaverkanir og kostnaður séu mikilvæg
atriði leikur enginn vafi á að vaxandi ónæmi
sýkla gegn sýklalyfjum er mesta áhyggjuefni
þeirra sem þessi mál láta sig varða (18,19). Þó
að ýmsir þættir ráði tilurð ónæmis er líklegt að
ofnotkun sýklalyfja ráði þar mestu. Því hefur
jafnvel verið spáð að fari sem horfir muni
sýklalyfjaöld líða undir lok á næstu áratugum,
því ekki muni lengur vera hægt að halda í horf-
inu með tilkomu nýrra lyfja eins og tekist hefur
fram að þessu.
Rannsóknir eins og sú sem hér er greint frá
leiða vonandi til bættrar notkunar sýklalyfja og
enginn vafi er á að það er eitt af því sem njóta
þarf forgangs í heilbrigðiskerfi okkar. Hvaða
leiðir eru færar? Ýmsar hafa verið farnar, þar á
meðal aukin og reglubundin fræðsla, dreifing
leiðbeininga um val lyfja, leiðbeiningar með
ræktunarsvörum frá sýkladeildum, lyfjagjöfum
hætt sjálfvirkt eftir ákveðinn tíma nema þeim
sé ávísað að nýju og dýr lyf séu ekki notuð
nema að ráði smitsjúkdómalækna (2,12,20).
Víðast hafa þessar leiðir verið til bóta um hríð
en síðan sótt í sama farið.
Með tilkomu öflugra tölvuneta á sjúkrahús-
um hafa opnast nýjar leiðir í þessum efnum.
Unnt er að hafa þar aðgengilegar upplýsingar
um ábendingar sýklalyfja, til dæmis um varnar-
meðferð við tilteknar skurðaðgerðir, meðferð
tiltekinna sýkinga, lyfjaval, skammta og með-
ferðarlengd. Avísa má lyfjum gegnum kerfið
sem gæti þá veitt viðbrögð og leiðbeiningar
samstundis. Slík tölvukerfi hafa verið þróuð á
sjúkrahúsum erlendis á síðustu misserum og
hafa reynst vel (21).
Stóru sjúkrahúsin í Reykjavík hafa brugðist
við þessum vanda með sérstöku eftirliti með
notkun sýklalyfja á tilteknum deildum sjúkra-
húsanna. Eftirlitið er í höndum læknis og lyfja-
fræðings sem fara yfir allar sýklalyfjaávísanir á
deildunum, meta þær og veita ráð um breyting-
ar. Enn er of snemmt að meta árangur þessa
starfs en samskipti þessa teymis við lækna hef-
ur gengið mjög vel.
Ályktun: Á rannsóknartímabilinu fékk um
þriðjungur sjúkhnga sýklalyf, og í um þriðjungi
tilvika voru þau gefin í varnarskyni. Um 55%
lyfjaávísana voru annað hvort rangar eða þeim
ábótavant. Ljóst er af niðurstöðum rannsókn-
arinnar að bæta þarf verulega notkun sýkla-
lyfja og draga þannig úr myndun ónæmra bakt-
eríustofna, minnka tíðni aukaverkana og
lækka lyfjakostnað.
HEIMILDIR
1. Ársskýrslur Ríkisspítalanna. Reykjavík: Skrifstofa Rfk-
isspítala, 1994.
2. Kunin CM. Problems in antibiotic usage. In: Mandell
GL, Dolin R, Bennett JE, eds. Principles and practice of
infectious diseases. 3rd ed. New York: Churchill-Living-
stone, 1990: 427-34.
3. Kristinsson KG. Multiresistant bacteria — a Nordic per-
spective. Nord Med 1995; 110: 42- 4.
4. Kunin CM, Tupasi T, Craig WA. Use of antibiotics: a
brief exposition of the problem and some tentative solu-
tions. Ann Intem Med 1973; 79: 555-9.
5. Leiðbeiningar um varnarmeðferð með sýklalyfjum.
Reykjavík: Sýkingarvamarnefnd Landspítalans, 1992.
6. Scheckler WE, Bennett JV. Antibiotic usage in seven
community hospitals. JAMA 1970; 213: 264-7.
7. Roberts AW, Visconti JA. The rational and irrational
use of systemic antimicrobial drugs. Am J Hosp Pharn
1972; 29: 828-34.
8. Gibbs CW Jr, Gibson JT, Newton DS. Drug utilization
review of actual versus preferred pediatric antibiotic
therapy. Am J Hosp Pharm 1973; 30: 892-7.
9. Kunin CM, Tupasi T, Craig WA. Use of antimicrobials:
a brief exposition of the problem and some tentative
solutions. Ann Intern Med 1973; 79: 555-60.
10. Castle M, Wilfert CM, Cate TR, Osterhout S. Anti-
biotic use at Duke University Medical Center. JAMA
1977; 237: 2819-22.
11. Petrello MA, Linchewich JA, Gluckman SJ. Clindamy-
cin prescribing patterns in a university hospital. Am J
Hosp Pharm 1975; 32: 1111-5.