Læknablaðið - 15.01.1996, Blaðsíða 34

22
LÆKNABLAÐIÐ 1996; 82
ar, áhættuþætti og afdrif sjúklinga. Alnæmi var
skilgreint í samræmi við aðferð Evrópustofn-
unarinnar um faraldsfræði alnæmis (European
Centre for Epidemiological Monitoring of
AIDS, Saint- Maurice, Frakklandi). í árslok
1994 höfðu greinst 79 karlar og 14 konur með
smit af völdum alnæmisveiru. Af þeim greind-
ust 30 karlar og fimm konur með alnæmi.
Flestir þeirra sem höfðu smitast voru á aldrin-
um 20-29 ára (44%) og flestir þeirra sem
greindust með alnæmi voru á aldrinum 30-39
ára (40%). Nýgengi alnæmis (fjöldi tilfella á
100.000 íbúa á ári) var 1,36 (2,3 hjá körlum og
0,4 hjá konum) á fyrstu 10 árunum. Af þeim 35
sem greindust með alnæmi dóu 26 (74%) á
tímabilinu. Miðgildi lifunar eftir að alnæmi
greindist reyndist 22 mánuðir (95% öryggis-
mörk; 16-28 mánuðir). Flestir þeirra sem
greindust með alnæmi (91%) og alnæmissmit
(65%) voru samkynhneigðir karlmenn. Hlut-
fall gagnkynhneigðra fór þó vaxandi á tímabil-
inu og var 16% í lok tímabilsins. Útbreiðsla
smits var hraðari í þeim hópi en meðal sam-
kynhneigðra. Smit af völdum veirunnar var
fátítt meðal fíkniefnaneytenda sem nota
sprautur. Engin börn eða dreyrasjúklingar
smituðust. Útbreiðsla alnæmis er ekki eins ör á
Islandi og í mörgum öðrum löndum. Nýgengi
sjúkdómsins breyttist ekki marktækt á tímabil-
inu. Á sama tíma óx dánartalan hraðar en ný-
gengi sjúkdómsins sem bendir til þess að dreg-
ið hafi úr útbreiðslu smits. Helstu breytingarn-
ar á tímabilinu voru vaxandi hlutur
gagnkynhneigðra meðal smitaðra einstaklinga
og minnkuð útbreiðsla smits meðal samkyn-
hneigðra karla.
Inngangur
Eftir að alnæmi greindist fyrst í Bandaríkj-
unum árið 1981 (1,2) hefur sjúkdómurinn náð
að breiðast út um alla heimsbyggðina (3). Ekki
liðu nema tvö ár frá því að sjúkdómsins varð
vart þar til að í ljós kom að orsök sjúkdómsins
er hæggeng veirusýking af völdum retróveiru
(human immunodeficiency virus, HIV), hér
nefnd alnæmisveira (4,5). Meðgöngutími sjúk-
dómsins er langur eða 10 ár að meðaltali frá
smitun til alnæmis (6,7). Lífslíkur alnæmis-
sjúklinga hafa á hinn bóginn lengst af verið afar
litlar (8). Þessi faraldur er enn á byrjunarskeiði
og ekki eru nema fáein ár frá því að hann náði
hraðri útbreiðslu í Suðaustur-Asíu jjar sem
mannfjöldinn er hvað mestur (9). Á íslandi
greindist fyrsti sjúklingurinn með alnæmi árið
1985 (10) og elstu blóðsýnin sem fundist hafa
hér á landi með mótefni gegn alnæmisveiru eru
frá árinu 1983.
Skilgreiningar, aðferð og efniviður
Alnœmi: Upphaflega var alnæmi klínísk skil-
greining byggð á heilkenni ýmissa fylgisýkinga
og illkynja sjúkdóma sem tengjast áunninni
ónæmisbælingu (aquired immunodeficiency
syndrome, AIDS) (11-16) og er svo raunar enn
þar sem aðgangur að greiningartækni er tak-
markaður (17). Eftir að hægt var að greina smit
með mótefnamælingu gegn alnæmisveirunni
(18) og greina veiruna sjálfa með ræktun (4,5)
og síðar með keðjufjölföldun erfðaefnis (poly-
merase chain reaction) (19) hefur verið stuðst
við einhverja þessara aðferða eða allar við
greiningu alnæmis enda eru til dæmi um al-
næmi sem ekki orsakast af þessari veiru (20).
Á liðnum árum hafa verið gerðar nokkrar
breytingar á skilgreiningu alnæmis sem lýst er í
töflu I. Frá árinu 1993 hafa Bandaríkjamenn og
Evrópubúar stuðst við mismunandi skilgrein-
ingar á alnæmi (21,22). Tölur um fjölda alnæm-
issjúklinga eru því ekki lengur samanburðar-
hæfar milli þessara heimshluta. í Bandaríkjun-
um er nú, auk hinnar klínísku skilgreiningar,
greining miðuð við að fjöldi T4 hjálparfrumna
sé lægri en 0,2 x 109/L eða að fjöldi þeirra sé
minni en 14% af heildarfjölda eitilfrumna. I
Evrópu er enn stuðst við klíníska skilgreiningu
frá árinu 1993 þó með nokkrum breytingum frá
fyrri venju (tafla I). Á íslandi hefur ávallt verið
stuðst við þá skilgreiningu sem samkomulag
var um til ársins 1992, en eftir það hefur verið
stuðst við skilgreiningu Evrópustofnunarinnar
um faraldsfræði alnæmis (European Centre for
Epidemiological Monitoring of AIDS, Saint-
Maurice, Frakklandi) (22). Þetta hefur þýtt að
ekki hefur þurft að gera neina endurskoðun á
fjölda alnæmistilfella á íslandi.
Alnœmissmit: Greining á smiti hófst á íslandi
í nóvember 1985 með mótefnamælingum gegn
alnæmisveiru með ELISA (enzyme linked im-
munosorbent assay) tækni (23,24) og Western
blot staðfestingarprófum (25) í blóðsýnum. Ef
ELISA próf reynist sýna svörun við mótefnum
gegn alnæmisveiru er prófið endurtekið. Reyn-
ist það enn sýna svörun er framkvæmt staðfest-
ingarpróf jafnframt því sem farið er fram á nýtt
sýni frá viðkomandi einstaklingi til áréttingar.