Læknablaðið - 15.01.1996, Blaðsíða 97

LÆKNABLAÐIÐ 1996; 82
75
bólusetja eldisfisk gegn kýlaveikibróður og
hefur það stórbætt afkomu eldisstöðvanna.
Unnið hefur verið að stöðlun greiningar-
prófa fyrir A. salmonicida í samvinnu við rann-
sóknarhópa á hinum Norðurlöndunum og
einnig í evrópsku samstarfi með þátttöku fimm
landa. Unnið er að því að bæta flokkunarfræði
tegundarinnar A. salmonicida með ítarlegum
athugunum arfgerðar og svipfars á umfangs-
miklu stofnasafni (21-23).
Þekking á útensímum undirtegundarinnar
achromogenes og ónæmisviðbrögðum í laxi
byggist fyrst og fremst á rannsóknum sem unn-
ar hafa verið að Keldum.
Vörn kýlaveikibróðurbóluefna frá AL-
PHARMA , mæld sem RPC (Relative Percent
Surviving), gegn kýlaveiki var mæld í laxi og
bleikju með samvistarsmitun (cohabitant chal-
lenge) (mynd 2). Niðurstöður gefa til kynna að
bóluefnin veiti nokkra vörn (RPS = 50-60%)
þó ekki sé hægt að fullyrða að hún dugi til að
verjast kýlaveikifaraldri. Samkvæmt skýrslum
framleiðanda veita markaðssett kýlaveikibólu-
efni vörn með RPS = 80% eða hærri.
Nýrnaveiki
Gram-jákvæða bakterían Renibacterium sal-
moninarum veldur nýrnaveiki í laxfiskum.
Sjúkdómurinn er oft hæggengur og smitberar
geta verið einkennalausir. Við sérstakar að-
stæður getur sjúkdómurinn blossað upp og
valdið umtalsverðum dauða. Helstu stórsæju
sjúkdómseinkennin eru útstæð augu og hvítir
hnútar í innri líffærum auk þess sem fiskurinn
dökknar. Þessi baktería er innanfrumusýkill,
lyf gagna illa og engin bóluefni eru tiltæk.
Bakterían getur borist inni í hrognum frá sýktu
foreldri til afkvæmis, þar sem sótthreinsiefni
ná ekki til.
í upphafi árs 1985 greindist nýrnaveiki í fjór-
um fiskeldisstöðvum hér á landi eftir alllangt
hlé. Á þessum tíma fjölgaði fiskeldisstöðvum
ört og með hliðsjón af dreifingu hrogna og
seiða á milli fiskeldisstöðva, í veiðiár og til
hafbeitar var ljóst að sjúkdómurinn gæti
breiðst hratt út og orðið alvarlegt vandamál, ef
ekkert væri að gert. Greining nýrnaveikibakte-
ríunnar með ræktun á æti tekur að meðaltali
sex vikur en getur tekið allt að 12 vikur. I
rannsóknunum hefur verið lögð áhersla á að
kanna hvort unnt sé að velja ósmituð hrogn til
eldis þrátt fyrir háa smittíðni í klakfiskahjörð.
Sambærilegar erlendar rannsóknir voru ekki
% positive samples
Fig. 3. Detection of Renibacterium salmoninarum in kidney
samples of salmonid fish (Atlantic salmon, brown trout and
rainbow trout) was compared using a rapid ELISA method
and cultivation on selective media for 12 weeks. Group 1,
fingerlings; Group 2, broodfish; Groups 3-5, slaughterfish.
til. Einnig hefur verið unnið að þróun hrað-
virkra greiningaraðferða. Þær meginniður-
stöður sem fengist hafa úr þessari vinnu eru
eftirfarandi:
Forvarnaraðgerðir sem komu í veg fyrir að
smit bærist með hrognum inn í fiskeldisstöðvar
voru þróaðar (24).
Aukin þekking fékkst á eðli bakteríunnar,
einkum að því er varðaði vaxtarhraða og vöxt á
mismunandi æti, einnig hvernig heppilegast
væri að velja líffæri til sýnatöku (25,26).
Þróuð var hraðvirk greiningaraðferð, EL-
ISA próf, sem meðal annars gjörbreytti mögu-
leikum eldismanna til að flýta klaki hrogna og
ala þar með stærri og lífvænlegri seiði (mynd 3)
(27).
Markverður árangur hefur náðst í greiningu
nýrnaveikismits í hrognavökva laxfiska með
PCR tækni, sem er afar næm og sérvirk (28).
Áhugaverðar upplýsingar hafa fengist um
dreifingu og tíðni nýrnaveikismits í ýmsum teg-
undum villtra laxfiska hér á landi (29,30).
Roðsár á laxi
Roðsár vegna bakteríusýkinga á laxi hafa
verið þriðji alvarlegasti sjúkdómurinn í laxeldi.
Allfjölbreytt bakteríuflóra af Vibrio ættkvísl
ræktast jafnan úr sárum og innri líffærum fiska.
Eva Benediktsdóttir á Örverufræðistofu Líf-
fræðistofnunar HÍ hefur í samvinnu við Keldur
unnið að flokkun greindra bakteríustofna.
Rannsóknirnar hafa leitt í ljós að Vibrio teg-
undirnar sem valda sjúkdómi í fiski hér eru