Læknablaðið - 15.09.1998, Blaðsíða 41

LÆKNABLAÐIÐ 1998; 84
657
vísindalegra framfara, heldur
einnig til hagsbóta fyrir alla
þátttakendur nú og síðar meir.
Þessi sjónarmið koma enn
betur fram í uppkasti að sér-
stakri greinargerð um fyrir-
myndarsiðfræði sem unnin
hefur verið af svæðisráði
Norður-Ameríku við verkefn-
ið um breytileika mannerfða-
mengis (Human Genome Di-
versity Project: Model Ethical
Protocol; http://www-leland.
stanford.edu/group/morrinst/P
rotocol.html). Núverandi
starfsemi Islenskrar erfða-
greiningar er fullkomlega í
takt við þessar hugmyndir og
að mörgu leyti öðrum stofn-
unum og fyrirtækjum til fyrir-
myndar (Kristjánsson K, et al.
Population based genetic re-
search in Iceland - ethical and
social standards of deCODE
genetics inc. Sent til kynning-
ar á Ameríska mannerfðafræði-
þinginu í október 1998). Það
er stefna Islenskrar erfða-
greiningar að svo verði einnig
í framtíðinni.
Miðlægur gagnagrunn-
ur skapar aukin tæki-
færi fyrir alla
Miðlægur gagnagrunnur á
heilbrigðissviði mun ekki ein-
ungis gefa íslenskri erfða-
greiningu heldur öllum ís-
lendingum, og þá einkum
læknum og vísindamönnnum,
tækifæri til forystu í uppbygg-
ingu heilbrigðis- og læknis-
fræðigagnagrunns sem gæti
orðið öðrum þjóðum fyrir-
mynd. Það stendur hvergi í al-
þjóðalögum eða samþykktum
að slíkur gagnagrunnur sé
bannaður eða óásættanlegur,
ekki frekar en það stendur
berum orðum að hann sé klár-
lega leyfilegur eða siðfræði-
lega réttlætanlegur. Af því
sem ég hef rakið hér að fram-
an sé ég þó ekki betur en leið-
in sé vörðuð.
Markmið Islenskrar erfða-
greiningar hefur frá upphafi
verið að efla vísinda- og rann-
sóknarstarf á Islandi. Hug-
myndin með gagnagrunninum
er á engan hátt frábrugðin
hvað þetta varðar og stóð
aldrei til að takmarka á nokk-
urn hátt störf íslenskra vís-
indamanna eða möguleika
þeirra til rannsókna. Slíkt væri
skerðing á frjálsri hugsun og
steinn í götu framfara í lækna-
vísindum. Ásetningur okkar
ætti þeim að vera best ljós
sem komið hafa til samstarfs
við IE við fjölda rannsóknar-
verkefna eða hafa átt í viðræð-
um við okkur um slíka sam-
vinnu. Það eru fáir vísinda-
menn á heilbrigðissviði sem
ekki tilheyra öðrum hvorum
hópnum. Með tilkomu gagna-
grunnsins mun enn fleirum
gefast tækifæri til vísinda-
starfa og rannsókna.
Framsetning Heilbrigðis-
ráðuneytisins á einkaleyfis-
hugmynd um gerð og nýtingu
miðlægs gagnagrunns á heil-
brigðissviði hefur valdið
nokkrum misskilningi, sér-
staklega með tilliti til þess
hvaða takmarkanir séu þar
með settar til samsetningar og
viðhalds á öðrum gagna-
grunnum eða rannsóknar-
vinnu byggðri á heilsufars-
upplýsingum. Eins og þetta
horfir við IE þá eru takmark-
anirnar einungis af tvennum
toga:
1. Leyfður verði aðeins einn
miðlægur gagnagrunnur á
heilbrigðissviði á íslandi af
þeirri stærðargráðu sem um
er rætt.
2. Sá sem kostar samsetningu
hans hafi forgangsleyfi til
erlendrar markaðssetn-
ingar grunnsins eða verk-
efna sem unnin hafa verið í
honum.
Af þessu leiðir:
1. Engar takmarkanir verði á
áframhaldandi viðhaldi, upp-
byggingu og nýsmíð sér-
tækra gagnagrunna á borð
við gagnagrunn Krabba-
meinsfélagsins, Hjarta-
verndar eða gagnagrunna
sem til yrðu í kringum ein-
staka sjúkdóma, stofnanir
eða rannsóknarverkefni.
2. Engar takmarknir verði
settar á nýtingu gagna úr
þessum grunnum eða úr
gögnum heilbrigðiskerfis-
ins heldur muni allar slíkar
rannsóknir hlíta áfram
sömu reglum og verið hef-
ur, óháð fjármögnun verk-
efnanna.
3. Islenskum vísindamönnum
ásamt þeim sem koma að
rekstri og stjórnun heil-
brigðiskerfisins verði þar
að auki veittur aðgangur að
hinum miðlæga ópersónu-
tengda gagnagrunni til vís-
indarannsókna, skýrslu-
gerðar og hagstjórnunar í
heilbrigðiskerfinu.
4. Islenskir vísindamenn eða
stjórnvöld geti ekki veitt
eða selt aðgang, upplýsing-
ar, eða verkefni úr hinum
miðlæga gagnagrunni til
erlendra aðila án samráðs
við þar til skipaða úrskurð-
arnefnd sem ætlað er að
verja viðskiptalega hags-
muni gagnagrunnsins og
sérleyfishafa.
Gagnagrunnurinn mun geta
af sér ný rannsóknarverkefni
sem ekki verða unnin nema
með þátttöku íslenskra vís-
indamanna og heilbrigðis-
stofnana. Þannig vonumst við