Læknablaðið - 15.09.1998, Blaðsíða 19

LÆKNABLAÐIÐ 1998; 84
637
landi. Sérstakt áhyggjuefni er hið háa algengi í
yngri aldurshópum kvenna og eru mögulegar
ástæður streita og mikið vinnuálag.
Inngangur
Vefjagigt er algengt vandamál sem einkenn-
ist af dreifðum verkjum og stirðleika í vöðvum
og vöðvafestum, síþreytu og langvinnum
svefntruflunum. Ymis önnur einkenni fylgja
vefjagigt hjá um það bil helmingi sjúklinga,
eins og kvíði, depurð, einbeitingarörðugleikar,
minnistruflanir, órólegur ristill, náladofi í
fingrum og tám og höfuðverkur. Við skoðun
þessara sjúklinga finnst ekkert annað en dreifð
eymsli í festum og vöðvum víða um líkamann
(1). Blóðrannsóknir eru allar eðlilegar og rann-
sóknir á vöðvum þessara sjúklinga hafa ekki
með vissu leitt neitt óeðlilegt í ljós (2). Sýnt
hefur verið fram á tíðar uppvaknanir og skerð-
ingu á djúpum hvíldarsvefni hjá þessuin ein-
staklingum. Einnig hefur verið sýnt fram á
truflun á dægursveiflu sykurstera og vaxtar-
hormóns frá heiladingli og truflun á ýmsum
boðefnum í miðtaugakerfi þessara sjúklinga.
Miklar rannsóknir hafa farið fram í leit að or-
sökum vefjagigtar en engin einhlít skýring
fundist. Ymsir telja að rekja megi heilkennið til
truflunar á serótónín-, sykursterabúskap mið-
taugakerfisins, en þó hefur sykursteragjöf eng-
in áhrif á sjúkdómsmyndina og lyf sem auka
framboð serótóníns í heilanum hafa ekki afger-
andi áhrif á einstaklinga sem haldnir eru vefja-
gigt (3). Aðrir telja að vefjagigt megi rekja til
svefntruflana, sem tengist streitu, kvíða og
áhyggjum og að þetta megi rekja til nútíma
lifnaðarhátta á Vesturlöndum, en sýnt hefur
verið fram á að hægt er að framkalla vefjagigt
með því að trufla svefn reglubundið (4). Þeir
sem aðhyllast þessa skoðun telja í raun að
vefjagigt sé streitusjúkdómur (5). Stoðkerfis-
verkir hafa mikla þýðingu fyrir líðan, heilsu og
athafnagetu einstaklingsins. Vitað er að ein-
kenni frá hreyfi- og stoðkerfi eru mjög algeng
hér á landi (6), en erlendar rannsóknir hafa sýnt
að algengi langvinnra útbreiddra stoðkerfis-
verkja er um 10% (7,8) en algengi vefjagigtar
um 3-10% hjá konum og um 0,5% hjá körlum
(8-10). Hér á landi er ekki vitað um algengi
vefjagigtar (11).
Tilgangur rannsóknarinnar er að meta al-
gengi vefjagigtar og langvinnra útbreiddra
stoðkerfisverkja á íslandi og að bera saman al-
gengið í tveimur landshlutum.
Efniviður og aðferðir
Urtak: Rannsóknarsvæðin voru valin með
tilliti til ólíkra umhverfis- og atvinnuhátta og
urðu innsveitir Suðurlands auk Suðurnesja fyr-
ir valinu. Á Suðurnesjum eru fiskveiðar og
fiskiðnaður ríkjandi atvinnuhættir en á Suður-
landi landbúnaður og þjónusta.
Heimild til rannsóknarinnar var fengin hjá
Tölvunefnd og með leyfi Hagstofu íslands
völdu Skýrsluvélar ríkisins handahófskennt
úrtak, 600 konur og 600 karla á aldrinum 18-79
ára af Suðurnesjum og jafn stóran hóp af Suð-
urlandi, samtals 2400 manns.
Af Suðurnesjum kom úrtakið frá Garði,
Grindavík, Sandgerði og Vogum en af Suður-
landi var úrtakið fengið frá Hellu, Hveragerði,
Hvolsvelli, Kirkjubæjarklaustri, Laugarási,
Laugarvatni, Selfossi og Vík í Mýrdal auk nær-
liggjandi sveita.
Bréf til kynningar á rannsókninni var sent
heilsugæslulæknum viðkomandi svæða og
leyfi til afnota af skoðunaraðstöðu var góðfús-
lega veitt af sömu aðilum.
Rannsóknaraðferð: I fyrstu var spurninga-
listi um stoðkerfisverki ásamt kynningarbréfi
og samþykkisyfirlýsingu sendur í pósti til úr-
takshópsins.
Til þess að áætla verkjadreifingu meðal
þeirra sem ekki svöruðu hinum póstsenda
verkjalista, var hringt af handahófi í hluta
þeirra og munnlegur spurningalisti lagður fyrir
þá, sá sami og sendur hafði verið í pósti. Gerð-
ar voru tvær tilraunir til að ná í viðkomandi
símleiðis.
Gerð spurningalista: Til að auðvelda saman-
burð við aðrar rannsóknir var valinn spurninga-
listi sem hafði verið notaður í rannsókn á al-
gengi vefjagigtar í Danmörku (8) og svipar
honum mjög til þess spurningalista sem notað-
ur var í íslensku stoðkerfisverkjarannsókninni
1988 (6).
Spurt var hvort viðkomandi hafi á síðasta ári
haft verki í níu mismunandi líkamshlutum og
hvort þeir hafi verið daglegir, langvinnir (fleiri
en 30 verkjadagar á síðasta ári), skammvinnir
(færri en 30 verkjadagar á síðasta ári) eða eng-
ir. Hinir níu líkamshlutar voru háls, axlir, oln-
bogar, úlnliðir/ hendur, efra bak, neðra bak,
mjaðmir, hné og ökklar/fætur.
Skilgreining langvinnra útbreiddra stoð-
kerfisverkja: Ef daglegir eða langvinnir verkir
voru til staðar í þremur eða fleiri líkamshlutum
og verkimir staðsettir bæði vinstra og hægra